Een dagje Londen zie ik altijd wel zitten. En zeker nu één van de zonen daar woont ;). Dus : agenda’s samengelegd, Eurostar geboekt en een dag vol zaligheden gepland.
Waaronder ook de verkenning van de Ai Wei Wei retrospectieve in de Royal Academy van Londen…Let’s go!
Kunstenaar Ai Wei Wei: kunst en leven
I see my life as a work, as art practice. There are many memorable works, but my life is all one work.”
Dat was het antwoord van Ai Wei Wei (°1957) in september jl. toen een twitteraar hem vroeg welk van zijn kunstwerken hij het meest memorabel vond. De Royal Academy organiseerde toen, als opwarmertje voor de expo, een Q&A met de kunstenaar via Twitter.
En inderdaad, het is onbegonnen werk om te schrijven over het werk van Ai Wei Wei zonder zijn levensverhaal erbij te betrekken. Achter elk werk schuilt immers een verhaal. Het begon al met zijn vader (1910-1996), de Chinese kunstenaar Ai Qing, die 20 jaar in werkkampen en ballingschap heeft doorgebracht. Omdat hij te linkse of dan weer te rechtse ideeën had. De man was oorspronkelijk schilder, maar werd tijdens zijn eerste verblijf in het werkkamp een beroemd dichter, bij gebrek aan penselen.
Leven ondergronds
Ai Wei Wei bracht zijn jeugd door in ballingschap en het gezin leefde zelfs enkele jaren letterlijk ondergronds.
Ai zelf kreeg nog maar net, in juli 2015, zijn identiteitskaart terug. Reizen was tot de zomer van 2015 uitgesloten. De problemen culmineerden in 2011 toen hij, na kritiek op de Chinese regering, werd beschuldigd van ‘belastingontduiking’. Na 81 dagen eenzame opsluiting, kwam hij op borgtocht vrij in juni 2011. Hij kreeg huisarrest en spreekverbod. Maar kon in 2013 terug naar zijn atelier in de buurt van Beijing. Weliswaar onder toezicht van 15 door de staat geplaatste camera’s, en zonder identiteitskaart. Ai legde symbolisch zijn fiets aan de ketting en zette elke dag bloemen in het fiindex.htmletsmandje. Tot de dag waarop hij zijn paspoort terugkreeg.
Maar nu terug naar ons bezoek aan de Royal Academy.
Ai Wei Wei in de Royal Academy in Londen
Londen heeft voor Ai Wei Wei een bijzondere betekenis: het is de plek van zijn laatste expo voor zijn gevangenschap (Sunflower Seeds 2010 in Tate Modern, 2011) en het is ook de plek van zijn eerste expo nadat hij zijn vrijheid herwon (Ai Wei Wei 2015 , RA).
De entree
Als je het binnenplein van de Royal Academy nadert, zie je al van ver de installatie Tree op het binnenplein.
We voelen ons wat bij de neus genomen, want bij nader toekijken blijken het kunstmatige bomen te zijn, geassembleerd met drijfhout via de ambachtelijke “pen-en-gat” techniek (zonder nagels). Daarnaast zijn er nadrukkelijk moderne metalen bolts aangebracht, zodat het traditionele vakmanschap zijn eigenlijke functie verliest. Vervreemdend. En oncomfortabel. Is kunst fake? En klopt het dat dit een verwijzing is naar wat er met de Chinese cultuur gebeurt? Een kunstmatig samengehouden allegaartje?
Kunst en authenticiteit
Ook de volgende installatie roept vragen op over kunst en authenticiteit. Ik zie de controversiële fotoreeks van Ai Wei Wei die een kostbare Chinese vaas laat vallen (Dropping a Han Dynasty Urn), en ook de andere twee werken in dezelfde zaal:
Dust to Dust : 30 glazen urnen met …vermalen aardewerk van 4000 jaar oude Neolithische vazen. En daarnaast: Coloured Vases, een groep Han Dynastie en Neolithische vazen die met industriële verf beschilderd zijn. Kritiek op China? Of op het hele (conceptuele) kunstwereldje? Feit is wel dat Ai ons aan het denken zet!
Recyclage
Het hergebruiken van bestaande materialen (objets trouvés), het in elkaar verwerken van oud en nieuw, blijkt een motief te zijn. We kijken naar het kostbare hout van ontmantelde 17de eeuwse tempels dat gebruikt is voor Bed en Kippe. Het zijn de eerste werken uit de Furniture-reeks die Wei Wei maakte na zijn terugkeer naar China in 1993 (na 12 jaar New York). Het patina van het materiaal blijft even mooi, ook al verliest het zijn oorspronkelijke functie. De nieuwe rol fascineert.
Origineel, absurd en schijnbaar eenvoudig. Met humor en een (bittere?) knipoog naar de traditionele Chinese cultuur en het Chinese vakmanschap.
Maatschappelijk engagement
Maar als we verder gaan, wordt het duidelijk dat dit geen loos motto is:
Be involved. Speak your mind clearly. Let your voice be heard” (Ai Wei Wei)
Verbijstering bij het monumentale Straight. Honderden arbeiders hielpen mee om de betonijzers waaruit het kunstwerk bestaat, terug recht te slaan en te trekken. Want de installatie verwijst naar de aardbeving die in 2008 een heleboel scholen in Sichuan deed instorten. Meer dan 5000 leerlingen kwamen om. Omdat er door de politici en gezagvoerders werd gesjoemeld met de bouwmaterialen. En er dus werd gebouwd met minderwaardig beton.De autoriteiten weigerden na de ramp om de namen van de slachtoffers vrij te geven. Ai Wei Wei verzamelde ze via de sociale media en plaatste ze op zijn blog, tot die afgesloten werd.
Hij recupereerde kromgetrokken betonijzers op de plaats van de ramp en liet ze door vaklui minutieus bewerken tot ze terug recht waren. En combineerde ze tot een golvend landschap. Op de muren errond staan de ellenlange lijsten met de namen van de omgekomen kinderen.
Wij zwijgen.
Kunst van de vernietiging
En dat is ook het geval bij het volgende monumentale werk: Souvenir from Shangai.
Een vreemde combinatie van kunstig traditioneel houtsnijwerk en ruwe afbraaksteen, zo lijkt het. Het verhaal: in 2008 werd Ai Wei Wei uitgenodigd om, zoals in Beijing, ook in Shangai een kunstenaarsatelier annex kunstbroedplaats te bouwen. Het duurde een jaar om dit te plannen, een jaar om het atelier te bouwen en …een dag om het neer te halen. De overheid kwam nl. op haar stappen terug omdat het atelier plots niet aan de bouwvoorschriften voldeed. Het werd met de grond gelijk gemaakt op 11 januari 2011. Ai Wei Wei slaagde erin om nog enkele restanten te redden en verwerkte ze tot Souvenir from Shangai.
Toen hij vernam dat het gebouw zou neergehaald worden, organiseerde hij een banket. Er kwamen 800 gasten die hij via het internet had uitgenodigd. Zij aten een typische feestdis: krab. De kunstenaar zelf was er niet bij, hij had huisarrest.
En daarmee begrijpen we direct waarom er een immense hoop van 3000 porseleinen krabben in een hoek van de zaal lijkt uitgekieperd te zijn. Vakkundig handwerk, gemaakt in het fijnste Chinese porselein. De klank voor het woord ‘krab’ lijkt bovendien in het Chinees op die van het woord voor ‘harmonie’… Bitter !
Aangrijpend is ook de monumentale marmeren opstelling Grass. Samengesteld uit een onmetelijk aantal marmeren zeshoekjes met een graspol. Elke graspol vergde uren beeldhouwwerk en is uniek, ook al lijken ze allemaal op elkaar.
Gras groeit altijd terug, wat er ook gebeurt.
Waar is de privacy?
Temidden van het gras staat een marmeren buggy. Ai Wei Wei maakte het kunstwerk n.a.v. een incident tijdens een wandeling in het park met zijn zoontje. Hij merkte dat een man heimelijk probeerde foto’s te maken. Hij sprak de fotograaf aan, maar die gedroeg zich vreemd. Ai Wei Wei slaagde erin om de camera en het geheugenkaartje te pakken te krijgen. Toen hij dit checkte, bleken er honderden foto’s van hemzelf en zijn gezin op te staan.
In dezelfde ruimte zijn er nog meer marmeren voorwerpen, waaronder de videocamera waarmee Ai Wei Wei opnames maakt (van wat er gebeurt in China) en één van de bewakingscamera’s waarmee hij zelf gefilmd wordt door de Chinese overheid…In marmer werken ze niet meer, het worden ‘useless objects’.
Leven als een gevangene
Ondanks het feit dat Ai spreekverbod kreeg na zijn 81 dagen gevangenschap, maakte hij er toch de installatie S.A.C.R.E.D. over. 6 reusachtige metalen blokken staan als sarcofagen opgesteld in een ruimte met veelzeggend, door Ai ontworpen, behangpapier…De sarcofagen blijken een soort kijkdozen te zijn, waarmee Ai Wei Wei ons een gedetailleerde inkijk geeft in zijn leven achter slot.
Het eeuwige vaderland China
De relatie van Ai Wei Wei tot zijn land? Daarover zegt hij: “China’s my home. But ‘home’ means different things – some children are abused at home, but it’s still their home.”
Letterlijk ALLES in de tentoonstelling verwijst naar China. Van de reusachtige kubussen uit typisch dure Chinese materialen: kristal, thee, jade, marmer, kostbaar hout, tot de ambitieuze Fragments sculptuur (2005).
Het ambitieuze Fragments is op het eerste zicht een willekeurige constructie van allerlei uiteenlopende objecten.
Niets lijkt te passen en er is geen verband tussen de verschillende stukken. Het materiaal blijkt afkomstig te zijn van oude Chinese tempels en traditioneel historisch meubilair. Als je de sculptuur echter van bovenaf zou bekijken, ontdek je de kaart van China (inclusief Taiwan). Je kan door de sculptuur lopen, er vrij binnen en buiten gaan. Een beetje zoals toeristen China tamelijk vrij kunnen doorkruisen, terwijl dit voor Chinezen zelf onmogelijk is. Ondanks de robuuste constructie, lijkt het geheel (‘het Ene China’) vrij wankel te staan.
En zo blijven de beelden elkaar opvolgen. Toch doet Ai Wei Wei meer dan beelden samenstellen, maar daarover kan je beter een boek lezen. Of bekijk de film Never Sorry.
Enkele weetjes over Ai Wei Wei:
- hij is een getalenteerd architect (hij ontwierp samen met Herzog en Meuron het Nationaal Stadion van Peking, het ‘vogelnest’)
- Ai Wei Wei werkte ooit als portretschilder op Times Square (hij tekende toeristen om aan de kost te komen )
- tijdens zijn 12 jaar in New York was hij slechts 6 maanden met kunst bezig
- als jonge kunstenaar liet hij zich inspireren door Duchamp, Picasso en… Käthe Kollwitz
- hij nam ooit een heavy metal album op (het protestalbum, The Divine Comedy, werd gereleased in 2013)
- Ai Wei Wei is een berucht gokker (ging naar Atlantic City om Blackjack te spelen)
- hij is een man van vaste gewoontes (’s ochtends ontvangt hij mensen, ’s middags slaapt hij, ’s namiddags maakt hij een wandeling)
- de kunstenaar deed de belofte om nooit te zwijgen
- hij focuste zich na zijn terugkeer uit Amerika op Chinese antiek en werd zelfs mede-eigenaar van een marmergroeve
- Ai Wei Wei heeft veel te danken aan de sociale media: recent weigerde Lego om hem blokjes te leveren voor een installatie vanwege de politieke geladenheid van zijn werk (ondertussen bezorgden duizenden mensen hem Legoblokjes na een oproep via de sociale media)
Eeuwig symbool
En om af te sluiten nog enkele beelden van zijn mediagenieke Bicycle Chandelier installatie (2015) waarin hij zijn interesse voor licht koppelt aan het typisch Chinese transportmiddel van de Forever Bicycles.
Samengevat: een indrukwekkend bezoek! Een aanrader als je deze week nog in Londen bent!
Be involved. Speak your mind clearly. Let your voice be heard.
Ook leuk om te lezen:
- Eten of fitnessen in het German Gymnasium (Londen)?
- Vijf redenen om de nieuwe Tate Modern te bezoeken
- Zicht op Londen: 5 highlights en (bijna) gratis uitzichtpunten
- Waar vind je beroemde street art in Londen Shoreditch?
- Een verrassende wandeling tussen de hoogste torens van de City of Londen
- De fijnste cupcakes van Londen in het romantisch-roze salon van Peggy Porschen
?
Een prachtig artikel over een prachtige tentoonstelling !