Uit-tip: exclusieve art nouveau-winkel van Horta en Wolfers in Brussels museum

Hoe zag een exclusieve juwelierswinkel eruit in het begin van de 20ste eeuw? Welke kostbare art-nouveau en art-deco kleinoden werden er verkocht ? Dat ontdek je in de nieuwe Wolferszaal in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel. Je wandelt er zo de exclusieve art nouveau- winkel van de edelsmeden Wolfers binnen.

Juweliersinterieur van Victor Horta uit 1911

Het interieur van de Wolfers-juwelierszaak in Brussel (Arenbergstraat) werd in het museum terug opgebouwd. Inclusief het authentieke meubilair van ontwerper Victor Horta! De gerestaureerde museumzaal heeft ongeveer dezelfde grootte als de oorspronkelijke winkel. De hele aankleding sluit zo veel mogelijk aan bij het originele winkelconcept. Op de vloer ligt er parket, het dure roodbruine gevlamde marmer siert de vensterbanken en de vloerplinten en de muren kregen de mauve kleur van het behang in de winkel van Wolfers uit 1911. Dankzij een beschrijving in een krantenartikel over de opening van de winkel uit 1912. En een stukje wandbekleding dat verstopt zat achter een deur in het oude pand. De sierlijke lichtarmaturen, de mahonie toegangsdeuren, het bronzen deurbeslag, de donkergroene fluwelen binnenbekleding van de kasten, de kunstige vitrinekasten… het is er allemaal. De vitrines en toonbanken zijn na een grondige historische studie zelfs helemaal geplaatst zoals Horta dit had voorzien.

Het lijkt wel of je in een teletijdmachine stapt als je door de authentieke toegangsdeuren van de juwelierszaak Wolfers Frères binnengaat. Het goudkleurige kunstige monogram van de zaak zet al de toon.

Met open mond sta ik te staren naar de verfijnde afwerking: het kunstige vlakkenspel van het mahoniehout, het organisch gebogen glas, het parket en donker fluweel in de vitrinekasten en het melkglas erbovenop. Daardoor waaiert het licht diffuus over de tentoongestelde koopwaar … De biezondere hoeken en gebogen lijnen van het meubilair, de geslepen glasranden van de kastdeuren en de glazen leggers, de mezzanine,…het straalt allemaal vakmanschap en rijkdom uit.

Brusselse kwaliteitswinkel

De winkel van de gebroeders Wolfers lag tussen de boven- en benedenstad, vlakbij de sjieke Sint-Hubertusgalerij in Brussel. Ideaal dus om rijke klanten aan te trekken, die na een wandeling door de galerij nog even bij Wolfers een presentje gingen halen, op weg naar hun woonst in de bovenstad. Onder andere Ernest en Alfred Solvay en baron Van Eetvelde kwamen regelmatig langs in de zaak. Het lag dus voor de hand dat de meest prestigieuze architect van die tijd aangetrokken werd om de uitstraling van Wolfers Frères te vergroten. Horta ontwierp in 1909 een gebouw met atelier en luxueuze winkelruimte, de Britse firma F. Sage & Co voerde het ontwerp uit. De edelsmeden Wolfers hadden hun punt gemaakt.

Wolfers, meesters in zilver- en edelsmeedkunst

En dan zijn er natuurlijk de sierobjecten zelf. De familie Wolfers tekent voor het merendeel van de tentoongestelde voorwerpen: zilverwerk, vazen, juwelen.  Zij zijn bijna een dynastie van edelsmeden: al in 1820 stichtte grootvader Louis Wolfers een edelsmidatelier. Wolfers Frères was ook hofjuwelier. Vooral de meesterwerken van Philippe Wolfers (1858-1929 topontwerper van de Belgische art nouveau) en zijn zoon Marcel (1886-1976, beeldhouwer en lakkunstenaar) imponeren. Doordat de KMKG een goede band hadden met de familie, hebben de musea deze uitzonderlijke collectie (met de hulp van de Koning Boudewijnstichting en enkele mecenassen) kunnen kopen van de erfgenamen Wolfers.

Sierlijke kleinoden

Er zijn enkele beroemde stukken bij zoals de hanger ‘Libellule’ (1903) van Philippe Wolfers en het juweel ‘Cygne et serpents’ (1899), dat hij maakte voor zijn vrouw.

Exclusieve art nouveau- dierenmotieven

De prachtige juweeltjes zijn de pronkstukken van de expo. Er zitten veel dieren- en plantenmotieven bij: pauwen en pauweveren, vleermuizen, slangen,zwanen, libellen, vissen, waterlelies, chrysanten. En kostbare materialen worden niet geschuwd: opaal (zoals de zwaan in de hanger), robijn, smaragd, cornalijn, diamant, ivoor, goud en zilver,…Ze worden allemaal samen gebruikt in sierlijke en lichte combinaties. Veel ontwerpen van Philippe Wolfers werden slechts eenmaal uitgevoerd en zijn dus super-exclusief.

Maar bijna even mooi of soms zelfs nog fijnzinniger dan de juwelen zijn de ontwerptekeningen. Zooo nauwkeurig en delicaat! In waterverf, gouache, houtskool en grafiet.

Aquareljuweeltjes

Alleen al het monogram en de datering van Philippe Wolfers bij elke tekening zijn fascinerend.

Meer art nouveau-winkel moois

Naast de juwelen staan er nog een heleboel siervoorwerpen of exclusief vormgegeven gebruiksvoorwerpen in de ‘etalage’. Zelfs een luierkast ingelegd met ivoor! Of dit prachtige kistje.

Philippe Wolfers was één van de eerste Europese kunstenaars die ivoren objecten maakte (dankzij Congo en koning Leopold). Hij maakte er furore mee op de wereldtentoonstellingen in Antwerpen en Brussel eind 19de eeuw. Daarnaast ontwierp hij ook glaswerk voor Val-Saint-Lambert. En maakte hij sculpturen in brons, marmer en ivoor. Van veelzijdigheid gesproken!

N.B. Wolfers was oospronkelijk een familiebedrijfje, maar rond 1905 telde Wolfers Frères 200 werknemers! Drie broers en een neef leidden het bedrijf.

De prijs

Leuk detail: bij een aantal objecten vind je ook de toenmalige prijs op het beschrijvend kaartje. Interessant om te vergelijken met het inkomen voor de verschillende beroepsgroepen in die dagen! Sommige collectie-items kostten evenveel als een jaarloon voor een bediende.

La Gioconda

In een kleine extra-ruimte is de luxueuze eetkamer ‘La Gioconda’ gereconstrueerd. Philippe Wolfers ontwierp ze voor de spraakmakende internationale tentoonstelling voor sierkunsten in Parijs in 1925.  Hij werd internationaal gelauwerd voor deze spectaculaire eetkamer en won de Grand Prix. Daarbovenop kreeg hij de Prix René Lalique voor het glasservies.

De nieuwe decoratieve stijl die in 1925 op de Parijse expo werd gepresenteerd, kreeg daar de naam ‘art deco’.

Het hele ontwerp van de ‘Gioconda’ is gebaseerd op de tienhoek. Als je er nog een tweede tienhoek over legt, krijg je een geometrisch spel van (drie)hoeken. Dit wordt consequent doorgetrokken in de parketvloer, het tapijt, het servies, de kastranden, de glazen, het bestek.

In de 1900-‘winkel’ in het museum ontdek je dus zowel art nouveau- als art deco-objecten.

Solo shoppen

Er is slechts één zaal, maar het is een leuke belevenis om tussen de vitrinekasten door te lopen en al dat moois te bekijken. Behalve als er gegidste groepen zijn. Dan is het uitkijken naar het moment waarop er weer wat ruimte vrij komt. Met een beetje geluk heb je even de ‘winkel’ voor jou alleen. Dat is zalig!

De collectie was te bezichtigen tot 31 december 2018.

NB. Voor wie wel eens in Brussel gaat shoppen: check de Waterloolaan nr. 1. En kijk naar de eerste verdieping. Of bewonder de libellen in de etalage :).

Praktische info: check de website van het museum voor openingsuren en tickets http://www.kmkg-mrah.be/nl/node/628

Lees ook:

•  het unieke Hortamuseum, in Victor Horta’s eigen huis
•  de prachtigste art nouveau-wintertuin van België
• het Joris Lens-huis , een modernistische parel van Huib Hoste