Arte Sella: waar kunst natuur wordt (en omgekeerd)

Kunst en natuur: altijd een boeiende combinatie. En zeker in de schitterende valleien van Valsugana. In deze idyllische brok Italiaanse natuur in de Trentino-regio omringen beboste heuvels van 1000 meter (en hoger) grasgroene glooiende bergweides. De brede vallei wordt doorsneden door de bruisende Brenta (inderdaad, die van het kanaal tussen Padua en Venetië) en burchten bewaken vanop onverzettelijke heuvels de doorgang naar de vele zijvalleien.  De woeste en steile grijze toppen van de Dolomieten zijn niet ver. Tijdens onze tocht vanuit Venetië naar de bergen van Zuid-Tirol ontdekten we dankzij vrienden Fred en Isabelle Val di Sella nabij Borgo Valsugana waar je tegen een decor van bossen en bergen in vijftig tinten groen en blauw de openluchtkunst van  Arte Sella kan exploreren. Een verademing.

Wat is Arte Sella juist?

Internationale artiesten staan te dringen om in dit openluchtmuseum voor hedendaagse natuurkunst te mogen exposeren. Sinds 1986 vind je langs het bospad aan de zuidzijde van de Monte Armentera ( Borgo Valsugana) een reeks unieke kunstwerken die gemaakt zijn met stenen, bladeren, takken of andere natuurlijke materialen. Geïnspireerd door de omgeving.  Zon, wind, regen en groen omarmen de werken. Zo gaat het creatief proces nog elke dag verder: kunst wordt natuur en natuur wordt kunst.

Strobele en C°

De idee ontstond in 1986 bij drie lokale vrienden (filosofe Charlotte Strobele, kunstenaar Emanuele Montibeller en architect Enrico Ferrari) om een continue dialoog tussen kunst en natuur te creëren en zo de streek een nieuwe impuls te geven. In tegenstelling tot land art, waar de kunstenaar centraal staat, baseert Art in Nature, de artistieke beweging waartoe Arte Sella behoort, zich op een totale symbiose van omgeving en maker. De materialen waarvan de kunstwerken zijn gemaakt, zullen in de loop der tijd door de natuur zelf transformeren.  Als kunstwerken verdwijnen, worden zij door andere vervangen.

De oorspronkelijke openluchtkunst was te zien in de tuin van Villa Strobele en de  jaren erna kwam er ook een pad langs de Armenteraberg waar bezoekers in het bos konden wandelen en de werken van verschillende hoeken konden bewonderen.

Malga Costa

In 1998 werd het parcours uitgebreid met een expo bij Malga Costa, een glooiende heuvelrug 4 kilometer verderop, waar in een betoverende omgeving diverse creatieve werken te zien zijn. Een openluchtexpo van verrassende sculpturen.

Vele kunstwerken vinden, na hun expositie in Arte Sella, een nieuwe plek in musea of kunstgalerijen, terwijl andere op hun plaats blijven en compleet opgaan in het aanwezige groen – zoals oorspronkelijk de bedoeling was. Een van de bekendste werken is de ‘ Cattedrale Vegetale’  van Giuliano Mauri (1938-2009): een groeiende groene kathedraal met de afmetingen van een klassieke gotische kerk.

Arte Sella is niet alleen een ‘natuurlijke’ kunstgalerij maar ook een ontmoetingsplek. Tijdens de zomer gaan er zelfs bijzondere evenementen door,  zoals vertellingen en prachtige openluchtconcerten (bijv.  “I Suoni delle Dolomiti” -‘De klanken van de Dolomieten’-  van 23/08 tot 10/10 in 2023).

Hoe geraak je er?

Vanuit Borgo Valsugana is het nog even rijden naar de afgelegen vallei. Reken zo’n 10 km langs bochtige wegen, je doet er 20 minuten over met de auto: slow travelling dus. Ter plekke zijn er verschillende parkeermogelijkheden bij de twee locaties (Villa Strobele en Malga Costa). Wij reden door tot de laatste parking op het einde van de vallei en kwamen zo automatisch bij Malga Costa terecht, waar je een dertigtal indrukwekkende kunstwerken vindt. Vanaf het parkeerterrein is het nog zo’n 15 minuten stappen voor je bij het openluchtmuseum bent. Precies genoeg om de bewoonde wereld helemaal achter je te laten.

Campers of caravans kunnen wegens de smalle weg maar op bepaalde tijdstippen de SP40 van Borgo Valsugana naar Val di Sella nemen. Check hiervoor de website. Fijn is wel dat er van eind juli tot eind oktober een gratis pendelbus van het dorp naar Arte Sella rijdt.

Waar kunst natuur wordt en omgekeerd

Tussen de bomen volgen we het slingerende pad in de verborgen vallei.  De zon straalt, een zoel briesje beroert de bladeren en we ontdekken telkens weer nieuwe kunstwerken.  Vaak al even gigantisch en indrukwekkend als de natuur rondom ons. We dwalen langs bomen, bergweides en rotsen in een kunstgalerij waar natuur en kunst elkaar omstrengelen, waar je het hout kan ruiken,  de sculpturen kan aanraken. Kunst ingebed en groeiend in de natuur.

Enkele opvallende werken

• Aeneas WILDER, Untitled #169  (2013)

Een  herkenbare eenvoudige houten architecturale sculptuur zoals Wilder er al een  hele reeks maakte, is één van de eerste werken die ik ontwaar tussen de bomen.  Ooit zag ik één van deze installaties aan de Belgische kust op het kunstenparcours Beaufort (2009).  De afwisseling van houten balken en open ruimte in de constructie zorgt ervoor dat je van binnenuit een open zicht hebt op de omgevende ruimte  en anderzijds creëren deze muren toch een soort intieme afgesloten ‘(berg)hut’ waar je je kan terugtrekken.  De vorm van het werk doet me denken aan een bijenkorf, een  dennenappel,  één van de heuvels uit de buurt of zelfs… een sterrenwacht als ik naar omhoog kijk door het koepelgat.

• Michelangelo PISTOLETTO, The Trench of Peace, a Third Paradise (2017)

Even verderop opent het bos zich. Enkele meters verwijderd van de restanten van loopgrachten uit de Eerste Wereldoorlog – zoals er zovele zijn in deze streek – ’tekende’  Pistoletto dit symbool van oneindigheid in het gras. Tussen de twee cirkels voegde hij een derde toe, die de twee tegengestelden samenbrengt en overstijgt. Een straaltje hoop dat  boven het conflict uitrijst?

De onveranderlijke berg op de achtergrond doet ons beseffen hoe relatief alles is.

• Arne QUINZE,  Mount Trabucco (2017)

Deze slideshow vereist JavaScript.

Een verrassing is het om dit werk van landgenoot Arne Quinze hier te ontdekken.  En ook de verwijzing naar de trabucci, de prachtige oude visplatformen die we in Puglia nog bewonderden, is een leuke extra.  Een trabucco in de bergen bouwen is duidelijk een absurde, zinloze daad. Of stijgt het waterniveau ooit tot hier? Hoe beïnvloeden menselijke ingrepen het klimaat ?

Cultuur versus natuur.

Quinze bouwde de installatie (8mx 12m) op een oud bergpad zodat wandelaars er onvermijdelijk door lopen. Aan de buitenkant zie je  een constructie die iets heeft van rommelig donkergroen kreupelhout, binnen kom je in een soort schuilplaats met de vrolijke kleuren van  een oosterse tempel.  Energieke kracht én onmacht.  Een zoektocht naar evenwicht tussen cultuur en natuur.

• Kristof KINTERA, Memorial of Passed Light (2021)

• Francois LELONG, Stones (2008)

Ook de installatie met twaalf platen van porfier – een gesteente dat typisch is voor deze streek, er zijn verschillende groeves in de buurt – zuigt je aandacht onverbiddelijk naar zich toe. Het massieve porfier is verrassend genoeg doorboord, we kunnen er helemaal door heen kijken. Door de perfect uitgelijnde gaten turen we nieuwsgierig naar wat er daarachter te zien is.  Verder kijkend dan de eerste indruk.

Ik kan nog wel even doorgaan zo. Maar de sfeer van deze bijzondere plek is niet in woorden te vatten. Nog enkele beelden:

Er bestaat een plek waar kunst natuur wordt en natuur kunst. Diep in de bossen, in een afgelegen vallei in Noord-Italië.  De impact ervan is groot, het gevoel van vrede, rust en harmonie dat je er krijgt  is onbeschrijflijk.

Het is een plek om naar terug te keren. Want de tijd verandert haar.  En zoals schrijver José Saramago zegt op het einde van zijn boek ‘Reis naar Portugal’ : de reis eindigt nooit.

Wanneer de reiziger op het strand zat en zei “er is niets anders te zien”,  wist hij dat het niet waar was.

Het einde van de ene reis is slechts het begin van een andere.

Je moet zien wat je niet hebt gezien, 

opnieuw zien wat al is gezien,

om in de lente te zien wat men in de zomer heeft gezien,

 overdag te zien wat ’s nachts werd gezien,

in de zon te zien waar het vroeger regende,

 de groene gewassen, het rijpe fruit te zien, 

de steen die van plaats is veranderd,

de schaduw die er niet was,

we moeten terugkeren naar de reeds gegeven plaatsen,

om ze te herhalen en nieuwe paden te volgen.

We moeten de reis opnieuw beginnen, altijd.  (Saramago J., Viagem a Portugal)

Praktische info

Hoeveel tijd heb je nodig?

De route op Malga Costa toont de beste werken en vormt een lus van ongeveer een kilometer. De lus situeert zich rond een oude boerderij die nu een klein restaurant is geworden. Het pad is nooit echt steil, maar het is toch niet zo toegankelijk voor rolstoelen en kinderwagens omdat de grond ongelijk helt en soms oneffen is door boomwortels. Je hebt zeker een dik uur nodig voor het parcours in Malga Costa alleen. Als je graag foto’s maakt, reken je best het dubbele ;).  Het duurt ongeveer een uur als je van Malga Costa naar Villa Strobele (het andere parcours) wil  wandelen. Check vooraf op de website waar je welke kunstwerken vindt als je weinig tijd hebt. Maar eigenlijk ben je op deze serene plek zo zen dat je de dingen gewoon neemt zoals ze komen.

Adres

Arte Sella, Corso Ausugum 55-57 38051 Borgo Valsugana (TN) Tel. + 39 0461 751251 www.artesella.it

Prijs

Een ticket kost 10 euro, toegang is gratis als je een Trentino Guest Card hebt.

Nog doen in de buurt

• het gezellige stadje Borgo Valsugana bezoeken
• naar de wellness in Levico Therme
• fietsroute (e-bike) van Pergine langs het meer van Caldonazza naar kuuroord Levico Terme of verder
• kleine watervallen en grotten van Bigonda in Selva di Grigno spotten
• de porfieren aardpiramides van Segonzano bewonderen
• citytrip naar  het historisch centrum van Trento  ( Castello del Buonconsiglio!)

Ciao!