Over een modernistische kapel, een oude watertoren en andere bijzondere bezienswaardigheden in Middelkerke

Verrassend erfgoed. Je vindt het nog, zelfs tussen de hoogbouw aan de Belgische kust. Echt! Ik wandelde rond in Middelkerke. En ik ontdekte de markante  Sint-Theresiakapel in het hart van de badstad.  Even verderop beklom ik de oude watertoren bij de  Warandeduinen. En tenslotte is er ook het Grand Hotel Bellevue, beter bekend als La Rotonde, een bijzondere erfgoed-blikvanger. Vlakbij zijn er daarnaast ook nog drie monumentale kunstwerken te bewonderen die in het kader van het kunstenparcours  Beaufort geïnstalleerd zijn. En in de buurt  is er nog meer erfgoed te ontdekken. Leuk om een ommetje te doen langs deze bijzondere bezienswaardigheden in Middelkerke.

De modernistische kapel die de pastoor niet wou

Heel apart is de kleine Sint-Theresiakapel aan de Leopoldlaan in Middelkerke. De rechte, betonnen verdelingen in de ramen, het ritme en de kleuren van de verschillende soorten metselwerk zijn opmerkelijk en springen in het oog.

Als je de kapel binnengaat, valt je mond wijd open. Hoe verrassend: een kerk in modernistische stijl, met art deco-elementen. Hoe uniek is dat? Vol verbazing staar ik naar de geglazuurde groene en zwarte tegels die als een consequent leidmotief overal terugkomen. Ze sieren de zijmuren en omkaderen de kruisweg, accentueren de biechtstoel en de preekstoel, en omarmen het altaar. Ik ben zo gewend aan gotiek en Romaanse bouwstijlen in onze Vlaamse kerken, met de typische houten lambriseringen,  dat ik moet wennen. Deze Sint-Theresiakapel is rijkelijk betegeld, maar heeft verder wel een sober interieur. De betonnen structuur is ook nog zichtbaar gelaten. Heel bijzonder!

 

Het ritme van de muur- en vloertegels vind ik fascinerend. Of blijf ik zo lang kijken omdat het kleurenpalet van de tegels en het  glas-in-lood me herinnert aan het huis van mijn grootmoeder?

Bijzondere zomerkapel voor rijke toeristen

Hoe komt het dat er in de jaren ’30 in Middelkerke zo’n ‘moderne’ kapel werd gebouwd? Er was immers al een dorpskerk in Middel-kerke (haha). Misschien omdat de bouwopdracht niet van klooster of kerk uitging, maar er kwam op privé-initiatief? Blijkt dat de Theresia-kapel in 1932 gebouwd is door architect Fobert uit Oostende. Ze kwam er op vraag van enkele rijke toeristen die hier in deze wijk een vakantievilla hadden neergepoot. Bij dit groepje hoorde ook de Leuvense universiteitsprof Prosper Poullet (1868-1937), die ook minister en later premier was in die periode. Hij en zijn buren vonden de zondagse wandeling naar de wat verder gelegen dorpskerk maar niets. Daarom sponsorden ze een zomerkapel vlakbij hun huis. Dik tegen de zin van de dorpspastoor. Maar de kapel kwam er. En misschien weerspiegelt haar bijzondere vormgeving wel iets van de eigenzinnigheid van haar mecenassen?

Ondertussen is de kapel in 2002 beschermd als monument en in 2014 werd ze gerestaureerd. Je kan er zomaar binnenwandelen om het interieur te ontdekken.

Waar? Sint-Theresiakapel Leopoldlaan 8430 Middelkerke

De Warandetoren die een watertoren was

Even verderop, bij de ingang van het natuurgebied van de Warandeduinen, ontdek ik een hoge vreemdsoortige stalen constructie met lange gebogen sprieten – zoals het duingras. Bovendien lijkt het een soort uitkijkplatform te zijn, want ik zie mensen langs een spiraaltrap omhoogklimmen.  Al snel sta nieuwsgierig onderaan de toren naar boven te turen. Hij is gebouwd op de plek waar vroeger een  oude watertoren stond.  De oorspronkelijke noodpompinstallatie zit nog binnen in de betonnen basis van de toren. Die staat er nog, erbovenop is een vijvertje aangelegd dat verwijst naar de oorspronkelijke functie. Op die betonnen basis troont nu een speelse stalen installatie.  Heel fijn om via de wenteltrap naar een hoogte van zo’n 20 meter te klimmen en te genieten van het geweldige uitzicht over het natuurreservaat, de polders,  Westende-Bad aan de ene kant en Middelkerke aan de andere kant.

Alleen: de geperforeerde stalentrap is minder aanlokkelijk voor kandidaat-hoogtevreeslijders. Ook al is de toren niet zo hoog, ik zag tweemaal bezoekers voor me stoppen en rechtsomkeer maken. En op het bovenste platform voelde ik zelf een zacht heen-en-weer wiegen. Op hol geslagen fantasie of echt het ritme van de stevige zeewind?

Waar?  Warandetoren. Louis Logierlaan 51, 8430 Middelkerke

Het Grand Hotel Bellevue

Vanop het uitkijkplatform bij de Warandeduinen kreeg ik het al in het oog: het unieke halfronde schitterend-witte pand op het einde van de zeedijk in Westende (Middelkerke). Het is het Grand Hotel Bellevue, beter bekend als La Rotonde. Ik ken het vooral van TV-programma’s (‘Het Hotel: Westende’ VT4, ‘Liefde voor Muziek’ TV1,…) en radioprogramma’s (‘De Rotonde’) die er doorgingen. Maar als je ervoor staat is het inderdaad een heel indrukwekkend pand. Het oogt verrassend modern, terwijl het eigenlijk dateert uit de Belle Epoque! In 1909 was het supervernieuwend, met zijn structuur in gewapend beton en opvallend strakke vormen. Het was een ontwerp van de befaamde architect Octave Van Rysselberghe (1855 – 1929), die ook het oorspronkelijke stratenplan van Westende uittekende.

Bruisende Belle Epoque luxe

Grand Hotel Bellevue telde bij de opening in 1911 tweehonderdvijfentwintig luxueuze hotelkamers, elk met een zalige loggia.  De gasten konden begin 20ste eeuw ook al genieten van het comfort van twee liften. Een centrale feestzaal kon niet ontbreken in de roaring twenties en ook wellness was populair: er waren zestien baden met warm zeewater voor de gefortuneerde logés! Tijdens de periode tussen de twee wereldoorlogen werden er ook tennisvelden aangelegd en zelfs de koninklijke familie kwam er al eens een balletje slaan. De hele hofhouding nam dan zijn intrek in de hotelsuites. Glorietijden à la Great Gatsby moeten dat geweest zijn.

Uniek monument

Het Grand Hotel overleefde twee oorlogen, na de Eerste Wereldoorlog was het zelfs het enige gebouw in Westende dat nog overeind stond. Daar zorgde het stevige betonskelet voor.

Het pand onderging heel wat veranderingen, maar vandaag is het grotendeels in zijn oorspronkelijke staat hersteld. En het blijft nog altijd een indrukwekkende herinnering aan vervlogen tijden. Geen wonder dus dat het sinds 1983 beschermd is als monument. Eentje dat nog elke dag bewoond wordt. Het grootste deel van het gebouw is nu ingericht met appartementen, maar in de halfcirkelvormige uitbouw kan je nog steeds comfortabel logeren en genieten in één van de 11 kamers van hotel ‘La Rotonde’. Een tip?

Waar? Grand Hotel Bellevue Zeedijk 300, 8430 Middelkerke

Kunst aan zee

Vlakbij het Grand Hotel Bellevue springen ook een aantal reusachtige kunstwerken (in open lucht) in het oog. Het zijn werken die in het kader van het driejaarlijkse kunstenparcours Beaufort op locatie gecreëerd werden en die door de overheid zijn aangekocht.

• I can Hear it

Ik zie twee reusachtige hoorns, waar bezoekers als miertjes omheen lijken te kruipen. Nodigen de reuzetoeters  uit om te luisteren naar het ruisen en beuken van de golven? Het doet me denken aan de schelpjes die we als kind tegen ons oor hielden om de zee te horen. Of aan de hoorn van een oude grammofoonspeler.  Als je dichterbij komt zie je aan de achterkant een bronzen dame op een bank zitten. Naast haar is een plaatje vrij. Om te luisteren. Naar de zee. Het kunstwerk heet – niet verwonderlijk – I can hear it  en is van de hand van de Let Ivars Drulle. Uitnodigend!

•  Olnetop

Even verderop  huppelt een knalgeel wezen door de duinen. Nick Ervinck creëerde een soort opspattende schuimvlek,  een dynamische sculptuur in polyester die boven de duinen uitspringt. Speels en tegelijkertijd ook dreigend. Een beeld voor de bruisende kracht van de golven die onophoudelijk de Noordzeekust strelen en teisteren.

• Caterpillar + Flatbed Trailer Wim Delvoye

Bij mijn fietstocht langs kunstenparcours Beaufort aan de westkust keek ik al met ontzag naar de reusachtige Caterpillar (2003) op de Middelkerkse zeedijk.  De imposante graafmachine uitgelaserd  in Cortenstaal is een wonderlijk stukje vakmanschap. Ooit zag ik in Venetië een gotische toren van Wim Delvoye (*1965), in hetzelfde materiaal. Fantastisch! De combinatie van de verfijnde gotische decoratiepatronen en de moderne graafmachine in Cortenstaal is bizar, vervreemdend maar ook erg mooi!

Tot mijn verwondering is het kunstwerk nu  (tijdelijk) uitgebreid met een oplegger in hetzelfde materiaal. 21 meter lengte aan Cortenstaal. Maar eerlijk gezegd, in alle bescheidenheid: voor mij hoefde het niet, de Caterpillar was al sterk genoeg op zich.

Waar?  De drie Beaufortkunstwerken bevinden zich op de zeedijk tussen Middelkerke en Westende-bad,  de Caterpillar ter hoogte van de  Logierlaan (Warandetoren)

Nog meer erfgoed in de buurt

Buiten het Grand Hotel Bellevue is er in Westende nog wel  meer erfgoed te ontdekken. Ooit, rond 1900 was deze fusiegemeente van Middelkerke namelijk een mondaine badplaats met twee ‘Grand Hotels’ en een massa fraaie villa’s.  Er waren tennisvelden, er was een tramlijn en zelfs een kuuroord waar je uitgebreid kon baden.

Maar de wereldoorlogen veegden veel weg. En de appartementsgebouwen voor het massatoerisme leverden meer winst op dan de sierlijke villa’s. Hier en daar vind je er nog eentje, bijvoorbeeld Villa Sibari in de Distellaan 70 of Villa Les Zéphyrs in de H. Jaspaertlaan. Villa Les Zéphirs is ondertussen een beschermd monument en pakt uit met een zeldzaam bewaard art nouveau interieur van onder andere Henry Van de Velde (lambrisering, buffetkasten en schouwmantel). Jammer genoeg is de villa alleen in het weekend te bezoeken, dus ik stond er voor een gesloten deur.

Westende werkte ook een erfgoedwandeling uit en een deel van badstadje is beschermd als dorpsgezicht. Voor wie wil zien hoe het niet moet, is er het voorbeeld van Villa Cogels op de zeedijk in Middelkerke en daarnaast is er ook Villa Doris. Zij zitten geprangd tussen de omringende flatgebouwen en laten zo nog een glimp zien van de charme die de badstad vroeger had.

Ook leuk om te lezen

• Uit-tip: fietsen langs Beaufort 2018, het gratis kunstenparcours aan de Belgische kust
• Luilekker genieten in Damme
• Réfléchir bij de Spiegelbunker in Leffrinckoucke
• Terug in de tijd in Talbot House
• Käthe Kollwitz’ treurende ouderpaar in Vladslo
• De Technische School van Henry van de Velde: verborgen modernistische architectuur in Leuven
• Een weekendje in Zeeland