“The Soul Trembles”… En OF je ziel trilt als je de indrukwekkende draadinstallaties van Chiharu Shiota (°1972) ervaart! In het prachtige Grand Palais in Parijs genoten we van de kleine maar fascinerende expo van deze Japanse kunstenares. Haar werk werd al bejubeld op de Biënnale van Venetië in 2015. Haar installaties draaien helemaal rond herinnering, emotie en verbinding, rond weggaan en toch blijven. Vanuit haar persoonlijke emoties reikt Shiota met haar fragiele werk universeel-menselijke vragen aan. Een expo die raakt.
Entrée in Le Grand Palais
Paris Fashion Week is het. En dat zullen we geweten hebben. De metrorit van Gare du Nord verloopt vlotjes. Maar bij onze aankomst aan het iconische Grand Palais, met zijn glazen koepels en imposante façade, houden veiligheidsagenten én dranghekkens een schare in het zwart geklede Dolce & Gabbana-fans in bedwang. Ze schuiven bij de hoofdingang aan voor de Fashion Week Show. Even verderop opent het historische pand echter ook zijn deuren voor de bijzondere tentoonstelling: ‘The Soul Trembles’ van Chiharu Shiota. Wij zoeken de bescheiden zijingang en kunnen vlot op het vastgelegde tijdstip naar binnen. So far, so good!
Waar gaan we naartoe?
In de reusachtige traphal – waar nog meer dan één restant van de net beëindigde renovatiewerken rondslingert – blijf ik, net als heel wat andere bezoekers, verbaasd staren naar het plafond. Reusachtige witte boten – of zijn het veren – geweven uit wit garen, vullen de ruimte. Het lijken wel engelenvleugels. “Where Are We Going?” lees ik op het titelplaatje van de installatie – en dat vraag ik me ook letterlijk af bij de start van deze expo. Onmiddellijk denk ik aan hoe ons leven in Europa, en ruimer, in de hele wereld op dit moment evolueert. En omdat ik net iemand dierbaar verloren heb, popt ook de vraag op: ‘Wat gebeurt er na dit leven, na de dood? Wat is de zin van ons leven?’
Al van voor we de eigenlijke exporuimte binnentreden, heeft Shiota me bij mijn nekvel.
Een web van rode draden
Bij binnenkomst in de eerste zaal overvalt me opnieuw een gevoel van verwondering. De immense ruimte is gevuld met een web van rode wollen draden. Ze strekken zich uit van vloer tot plafond. Zijn het bloedvaten die de ruimte doorkruisen en leven en energie transporteren? Sta ik in het hart van een levend organisme?
Volgens Shiota leven we in drie cocons: de cocon van de huid die ons lichaam omhult en die haar eigen geheugen heeft. De cocon van onze kleren die – ongewassen- ook meedragen wat we beleven en zijn. En tot slot is er de cocon van de ruimte waarin we leven (ons huis), en het universum, dat alles omvat en waarbij alles verbonden is. Raak je één draad, dan beweegt het hele web mee. Een draad wegnemen blijft nooit zonder gevolgen.
De cocon kan zowel verstikkend zijn als nieuw leven voortbrengen.
Verstrikt in een onzekere reis
Daarna merk ik de metalen bootconstructies op die verstrengeld zijn in de wirwar van rode draden. Zitten ze gevangen in het netwerk van verbindingen terwijl ze op weg zijn naar het onbekende en verlangen naar een nieuwe toekomst? Of bieden de lijnen net houvast in tijden van onzekerheid en onder weg (of op de vlucht ) zijn?
De draden stijgen als een ‘cloud’ van verbindingen op uit de boten en connecteren hen in elk geval.
Onder deze rode wolken en golven wandelen we verder op onze “Uncertain Journey”.
De cijfers
Afhankelijk van de locatie, gebruikt Shiota ongeveer 280 kilometer draad voor deze installatie. Ze werkt er, samen met enkele assistenten 7 à 10 dagen aan om het geheel geknoopt te krijgen. Te gek, toch? En dat voor een installatie die al even tijdelijk en kwetsbaar is als het leven. Na de expo leeft het kunstwerk alleen verder in de herinnering van de bezoekers.
De stilte van verlies
In een andere zaal bevindt zich de installatie ‘In Silence’. Een verbrande piano staat centraal, omgeven door zwartgeblakerde stoelen. Zwarte draden omhullen het geheel. Stil, dreigend. Een spinnenweb van verlies en melancholie.
Shiota zegt zelf “All of my work is about connection and emotion”. Ook hier weet ze met een installatie die vertrekt vanuit een aangrijpende persoonlijke herinnering – als negenjarige zag ze het huis van haar buren afbranden, de volgende dag stond de zwartgeblakerde piano bij het huisvuil – een universeel herkenbaar gevoel van verlies op te roepen.
Ze integreert vaak alledaagse voorwerpen in haar draadconstructies. Die dragen de herinnering met zich mee van de mensen die ooit hun eigenaar waren en ze gebruikten.
Van twee naar drie dimensies: ruimtelijk tekenen
De expo toont ook kleinere werken, zoals tekeningen en video’s van Shiota’s performances. Zo volgen we haar zoektocht en haar creatief proces. Het is fascinerend om te zien hoe ze verschillende media – en haar eigen lichaam – gebruikt om haar ideeën te uiten.
Shiota maakte aanvankelijk abstracte schilderijen, maar kon zichzelf daarin niet genoeg uitdrukken. Daarna focust ze zich op het tekenen van lijnen. Als de kunstenares haar handen beweegt om een soort tekening in de ruimte te maken, worden de lijnen gaandeweg een oppervlak en vullen ze uiteindelijk de ruimte volledig.
Shiota ontwerpt ook decors voor opera’s (o.a. Matsukaze in de Brusselse Muntschouwburg, 2011) en films.
Draden zijn lijnen
Zwevende herinneringen
De laatste ruimte toont ‘Accumulation – Searching for the Destination’ (2016). Honderden oude koffers hangen aan rode draden, zwevend in de lucht. Enkele wiebelen of zwaaien lichtjes heen-en-weer. Elke koffer vertelt een verhaal van een reis, een leven. De geur van oud leer en stof vult de ruimte…Alsof je door de herinneringen van een oneindige rij reizigers dwaalt. Vluchtelingen? Of zijn wij het zelf, tijdens onze levensreis?
Zintuiglijke introspectie
Wat me het meest trof in deze expo, is hoe Shiota erin slaagt om universele emoties en ervaringen op een originele manier visueel vorm te geven. Haar installaties spreken rechtstreeks tot de zintuigen en het onderbewuste. Intuïtief voel je en herken je haar thema’s. En iedere bezoeker neemt vanuit zijn eigen verhaal een interpretatie en gevoel mee naar buiten. “Zo vergaat het je als je Shiota’s reusachtige web van rode draden binnenstapt. Je kunt je er niet meer van losmaken.” schreef de Nederlandse krant ‘Trouw’ .
Kunst helpt om de verschillende realiteiten te kennen en te begrijpen: de wereld, andere mensen en onszelf. Chiharu Shiota raakt niet alleen visueel maar ook emotioneel. Haar werk herinnert aan de complexiteit van het leven en de onzichtbare draden die ons allen verbinden. To be or not to be.
Praktische info
‘The Soul Trembles’ is nog maar heel kort te zien, tot 19 maart 2025 in het Grand Palais in Parijs. Online zijn er geen tickets meer verkrijgbaar, maar elke dag wordt er nog een beperkt contingent tijdslots vrijgegeven voor bezoekers die ter plekke willen aanschuiven.
Op zoek naar een diepgaande en zintuiglijke kunstervaring? Dan spring je nu in de Eurostar naar Parijs!
Zeer boeiend!
Echt knap werk -betekenisvol én mooi!
Oh wow, ziet er heel mooi en indrukwekkend uit. Ik ga er niet geraken, maar nu heb ik via jou toch wat kennisgemaakt met haar werk 🙂
Jammer genoeg is de expo idd bijna afgelopen. Hij leeft hier een beetje verder 😊