Belgische scholen hebben een goede naam. Omwille van hun degelijk onderwijs. Maar sommige scholen hebben dat tikkeltje extra. Zoals het St.-Ursula-Instituut in OLV- Waver / Mechelen. Daar vind jeĀ de school met de mooiste art nouveau-wintertuin. Die bovendien uitstekend bewaard is! Ideaal voor een dagje uit.
Inhoud
Art nouveau-pensionaat
Rond 1900Ā had het Ursulinenpensionaat in OLV-Waver ook internationaal alĀ zo’n goede reputatie dat stevige uitbreiding nodig was.Ā En dat gebeurde in stijl. Meer bepaald: in art nouveau stijl. Gewaagd modern in die tijd. Er kwam een juweeltje van een wintertuin!Ā Maar ook de rest van het schoolinterieur werd met veel zorg ingericht: prachtige muurschilderingen in de refters, gangen en ‘parloirs’,Ā deuren en ramen met brise-vues in geĆ«tst glas,Ā vloermozaĆÆeken en meubilairĀ om ‘u’ tegen te zeggen,… En dat alles met ƩƩn doel: het verblijf van de jongedames in opleiding zo stimulerend, stijlvol en aangenaam mogelijk te maken.Ā En hun ouders te imponeren. Ik ging het interieur bewonderen…

De Ursulinen en hetĀ St.-Ursula-instituut
Ursula
De Heilige Ursula gaf haar naam aan de orde van Ursulinenzusters, een kloosterorde met onderwijsafdelingen overal ter wereld. Volgens de legende zou deĀ mooie koningsdochter Ursula met haar gevolg naar Rome getrokken zijn om een gedwongen huwelijk met een niet-gelovige bij de paus aan te klagen en af te wenden. Onderweg in Keulen botste ze echter op Attila de Hun.Ā Dat liep natuurlijk slecht af, want Ursula weigerde ook met hem te trouwen en werd met pijl en boog gedood. In de 16de eeuw stichtte de adellijke Angela Merici de Ursulinenorde. Ze noemde die naar de dappere prinses-heilige. De orde wijdde zich aan de christelijke opvoeding enĀ opleiding van meisjes.

Geschiedenis van een meisjesschool
En daar is de link met hetĀ St.Ursula-instituut.Ā Deze meisjesschoolĀ werd in 1841 in OLV-Waver opgericht. Eerst was er alleen lager onderwijs (4 klasjes van elk 10 leerlingen), daarna kwam er een normaalschool bij, op vraag van de bisschop van Mechelen. Nog later werd de school uitgebreid met een ‘humaniora’, technisch onderwijs en beroepsonderwijs.Ā Vandaag is de normaalschool verhuisd naar Thomas More in Mechelen en is Sint-UrsulaĀ gemengd. Het internaat bestaat niet meer, maar dagelijks stroomt er nog een massa leerlingen in blauw uniform de school binnen. En buiten natuurlijk :). Het schooldomein beslaat 12 ha.
Het publiek van het St.Ursula-instituut
Het St. Ursula-instituut wasĀ een kostschool: je kon er alleen maar naartoe als je ouders wilden (en konden)Ā betalen voor je ‘kost’ en verblijf. Je bleef dus weken- of maandenlang op school. Iets wat weĀ ons nuĀ nog moeilijk kunnen voorstellen.
Internationale klasse
Rond de eeuwwisseling had de school heel wat internationale uitstraling. Het onderwijsniveau, de goede bereikbaarheid, de ligging in een gezonde landelijke omgeving en de mooie architectuur waren belangrijke troeven. Ongeveer 1/4de van de leerlingen kwam toen uit het buitenland. Deze internationale ‘pensionnaires’ arriveerden vaak per boot in Antwerpen. Vandaar ging het naar OLV-Waver. De hutkoffers waarin hun kledij opgeborgen was, werden na het uitpakken in de kelder van de school bewaard. Ook de gegoede burgerij in BelgiĆ« stuurde haar dochters naar het prestigieuze pensionaat. En de voertaal? Dat was Frans natuurlijk . Eind 19de eeuw was dit nog een wereldtaal. Maar zelfs in de jaren ’40 van de vorige eeuw moest mijn moeder 3 schooldagen per week Frans spreken in een Leuvens pensionaat.
Het leven op kostschool
De bloeiperiode van de school (en van de meeste internaten) wasĀ dieĀ tussen de twee wereldoorlogen, het interbellum. Toen waren er 600 leerlingen. Op schoolĀ kregen de meisjes ‘kennis en kunde’, christelijke leer, savoir-vivre en muziek. Voor jongedames van goede afkomst was het belangrijk dat ze de etiquette kenden: ze leerden goede tafelmanieren, aangenaam teĀ converseren, ze waren ‘bien chaussĆ©e et bien gantĆ©e’, leerden een huishouden aan te sturen enĀ een gezelschap te onderhouden doorĀ piano te spelen.
Bezoek in de parloir
Een 200-tal zusters waren in de weer om de ‘juffrouwen’ te onderwijzen en voor hen te zorgen. Want de meisjes zagen hun ouders nauwelijks. Vooral de buitenlandse gasten verbleven soms twee tot drie jaar op school zonder naar huis te gaan. Als de ouders uit BraziliĆ«, Canada, Spanje, Zwitserland,… op bezoek kwamen, werden ze ontvangen in prachtige ‘parloirs’ – spreek- of ontvangstkamers. De art nouveau – wintertuin was er daar ƩƩn van.
De mooiste art nouveau-wintertuin van Vlaanderen
Op bezoek in de wintertuin
Hij werd gebouwd in 1900 en was bedoeld alsĀ prettige ontvangstruimte voor bezoekers. De school toonde haar vooruitstrevendheid door voor de art nouveau, de toenmalige nieuwe stijl, te kiezen. Victor Horta’s credo was āBeau pour les yeux, grand pour lāesprit, satisfaisant pour le coeurā en deze ideeĆ«n pasten helemaal in de onderwijsvisie van de toenmalige ‘mĆØre superieure’. Ze wilde een mooie, stimulerende omgeving creĆ«ren voor leergierige studentes. Een comfortabel gebouw met veel licht, dynamiek en aangenameĀ ruimtes. Want een verblijf in een prachtige context zou ook de morele en spirituele ontwikkeling ten goede komen.
Ouders konden hier in een gezellige, stijlvolle omgeving hun dochter spreken. Of er ook knuffelen bij was, durf ik betwijfelen. Het was een gemeenschappelijke ontvangstkamer, dus veel privacy was er niet. Maar de (onbekende) architect zorgde voor grote kurken boomstronken waarin planten werden aangebracht. Een achttal stronken verdeelde de ruimte in kleinere hoekjes waardoor de families toch een beetje afgeschermd zaten.
Interieur
Middenin de ruimte staat er een porseleinen fontein waarin vroeger het water klaterde.Ā Ze past perfect in het weelderige binnentuin-plaatje. Het zacht-tinkelende geluid van de waterdruppels bracht zeker verkoeling. Even kijken?

Mooi en groen, en een beetje privacy dankzij de kurken boomstronken.

de natuur binnenhalen in het interieur


Art nouveau-koepel
Maar het meesterstuk in de wintertuin is deĀ koepelĀ in glas-in-lood. Doordat het om een dubbele koepel gaat, raakt de ruimte minder gemakkelijk oververhit. Aan de buitenkant zie je de sierlijke staalstructuur met gewoon wit glas, binneninĀ bewonder je de tweede koepel met de schitterende glas-in-lood ramen. Het Tiffany-glas uit Amerika zorgt voor een diffuse verspreiding van het licht. Betoverend!

Als je naar de twee uiteinden van de koepel kijkt,Ā ontdek je aan de ene kant de opkomende zon en de reiger in actie bij het begin van de dag, aan de andere kant kondigenĀ deĀ uil (symbool van wijsheid) en de gesloten waterlelies en irissenĀ de avond aan.Ā Boven je hoofd slingert een weelde aan capucijntjes zich over het gewelf en de zwaluwen roepen een dag vol leven enĀ lente op. Tegelijkertijd staan de zwaluwen ook symbool voor de terugkeer naar het nest :Ā deze trekvogelsĀ kerenĀ elk jaar in de lente terug naar dezelfde plek. Een troost voor de meisjes die hier maanden- of jarenlang verbleven? Een beeld voor de terugkeer naar het nest als de ouders op bezoek kwamen? Of een verwijzing naar de leuze van de school ‘On y retourne toujours’ – door de leerlingen vaak aangevuld met ‘quand-mĆŖme’ ?

de uil vliegt in het schemerlicht, de maan duikt op en de bloemen sluiten zich: het is avond
Authentieke materialen
Zoals bij Horta, stralen alle elementen in het interieur van de art nouveau-wintertuin in OLV WaverĀ dezelfde liefde voor de natuur uit: de luchters, de vloeren, het meubilair. Bovendien werd alles in kwaliteitsmaterialen uitgevoerd, zodat zelfs de stoelen die je vandaag ziet nog authentiek zijn.



In de gangen rondom de wintertuin: muurschilderingen die de omliggende steden weergeven.


De school: een stimulerende leeromgeving
Natuurlijk kwamen de meisjes niet zo vaak in de wintertuin. En dat geldt ook voor andere ruimtes in de school.
SindsĀ 1990 is een gedeelte van de school VlaamsĀ erfgoed. Want het aantal zusters nam af. En de onderhoudskosten liepen op. Daardoor zijnĀ die ruimtes nu niet meer toegankelijkĀ voor leerlingen.Ā Voorbeelden, buiten de wintertuin?Ā De eretrap en de feestrefter van de zusters. Of de Alpenzaal, met prachtige muurschilderingen en authentiek meubilair in Empirestijl.





Inspirerende refter en gangen
Daarnaast zijn er de lokalen en gangen waar leerlingen dagelijks verbleven. Zoals de leerlingenrefter met pedagogisch verantwoorde lessen van deĀ la Fontaine aan de muur.Ā Vier keer per dag aten de leerlingen hier in lange rijen aan marmeren tafels. Polsen netjes op het koude marmeren blad. Persoonlijk bestekĀ en servetring in de eigenĀ tafella. En een surveillante aan het hoofd van de tafel. Zodat er stilte was tijdens het eten. En de kom met afwaswater netjes werd doorgegeven tot bij de laatste in de rij. Ik wil me niet voorstellen hoe het afwaswater er tegen dan moet hebben uitgezien :). Nu eten de leerlingen nog steeds in die refter, aan dezelfde marmeren tafels. Vier keer per week.

De school probeerdeĀ via de interieurdecoratieĀ de buitenwereld zoveel mogelijk binnen te brengen. En dat zie jeĀ aan de vele muurschilderingen die de gangen sieren. Uniek moet het geweest zijn om in een tijd zonder TV of internet de wereld in kleurige taferelen dagelijks voorbij te lopen!



Muzieklessen
Leuk is ookĀ de pianogalerij, met 35 piano’sĀ ! Hier oefenden deĀ kostschoolleerlingen voor het verplichte vak muziek, terwijl de surveillante op de gang heen-en-weer liep. OorspronkelijkĀ lag de galerijĀ naast de wintertuin en had ze een koepel. Het getjingeltjangel op de piano’s beviel het bezoek blijkbaar minder en daarom werd ze verplaatst…

Ook vandaag kunnen leerlingen nog een halfuurtje piano boeken in de galerij. Maar of er nog veel interesse is?
En dan heb ik het nog niet gehad over de kerk of de kapel waar gewaakt werd over het geestelijk leven van de leerlingen. Of over het oratorium. Of overĀ …
Een heerlijke reis door de tijd maak je in deze school in elk geval. Niet alleen in de mooiste art nouveau wintertuin van Vlaanderen.
En misschien klopt het wel: ‘On y revient toujours…’
Meer info overĀ deĀ wintertuin.
Lees ook:
Dankbaar en fier dat ik daar op internaat ben geweest.šEchte klasse!
Absoluut! Dat moet heel bijzonder geweest zijn om in zoān prachtige omgeving opleiding te krijgen.Mooie herinneringen waarschijnlijk?
Mooi, maar waarschijnlijk streng voor de leerlingen. Misschien ook daarom dat alles ongeschonden bewaard gebleven is. Blijkbaar ook enkel voor kinderen van begoede ouders.
Absoluut, een school voor een geprivilegieerd publiek!
Moeten we zeker bezoeken bij onze volgende stadswandeling door Mechelen
Is ongelooflijk de moeite, Wouter. Maar het is wel een halfuurtje rijden van Mechelen, in St.-Katelijne – Waver.
Ik ben er jaren geleden ook op bezoek geweest en was als art-nouveau-fan keihard onder de indruk. Zo’n pareltje dit!!
Ongelooflijk hƩ! Zo fijn dat zulke schatten soms nog bewaard blijven!
Jullie hebben nog veel mooie plekjes in Belgiƫ. Geloof dat ik deze ook toevoeg aan mijn te bezoeken lijstje. Ziet er prachtig uit, een juweeltje.
Soms kijk je ervan op wat er in je eigen land nog te ontdekken valt, hĆØ. Altijd fijn om dit te mogen ervaren! Hartelijke groet!
Eindelijk gelukt met WordPress in te loggen ?. Maar wauw die muren zijn heel mooi ā¤ļøā¤ļø
Hey fijn Evey! Dankjewel voor het binnenspringen!
Wat een mooie plek zeg, dit kende ik nog niet!
Leuk om zoiets onverwachts tegen te komen, toch?;)
Wow, nog mooier dan ik dacht! Staat al een tijdje op mijn must visit lijst, maar nu nog hoger!
Prachtig hĆØ. N.B. Goed te combineren met een weekendje Mechelen!
Wat je noemt een verborgen parel. Echt prachtig!
Ongelooflijk hĆØ Toos! Hier zal jij, als kunstenares, zeker ook van genieten?!
Ik denk dat we zouden verschieten hoeveel “verdoken” pareltjes er zo wel zijn in ons land.
Alvast super om deze eens in de kijker te zetten.
Helemaal mee eens. Spannend om ze te ontdekken ?!
Wowww die tuin! Wat een kleuren. Prachtig!
Ongelooflijk kunstig! Naar een kostschool gaan kon dus ook wel prettig zijn :).
Wat een prachtig bewaarde school.
Op mijn school, die al heel lang bestaat (sinds 1842) is heel wat verloren gegaan… i.p.v. te kiezen voor behoud en renovatie, werd te vaak gekozen voor zielloze nieuwbouw. Zo ontzettend jammer. Er zijn wel nog een paar schatten te vinden, maar niet zo goed bewaard en gekoesterd als dit juweel in Waver. Ze hebben dat daar heel goed gedaan. Prachtig gewoon.
Ik had net hetzelfde gevoel! Toen ik zelf nog schoolliep, hadden wij ook zulke pianohokjes (maar niet zo veel en zonder die mooie geĆ«tste ramen). Ik heb nog meegemaakt dat daar ƩƩn groot modern klaslokaal van gemaakt werd. Praktisch en nuttig. Maar toch wat jammer. Maar alles heeft zijn prijs natuurlijk. Daarom is het zo fijn om te zien dat er hier en daar toch prachtige oude interieurs – zelfs in scholen- bewaard gebleven zijn.
Prachtig en niet eens zo ver van ons! Ik had er nog nooit van gehoord.
Toch fijn om zo’n parels te ontdekken hĆØ! I BelgiĆ« is ook mooi ?!
Inderdaad! In het buitenland gaan we alles bezoeken in tegenstelling tot in eigen land soms… Alvast bedankt voor de tip!
Altijd leuk om fijne tips uit te wisselen ?!
De kleuren zijn er prachtig. Ooit hadden we het genoegen er een huwelijksreceptie mee te maken. In Tildonk – ook een voormalig Ursulinenbastion -wordt de mooie Art Nouveauzaal momenteel gerestaureerd.
Ja, wat een weelde aan kleur. Ideale setting voor een feest! De zaal van Tildonk zag ik alleen maar op foto. De Ursulinen hebben hun best gedaan ?!
Daar zit het geld voor iets tussen, denk ik. Maar er was zeker ook een mĆØre met goede smaak. š