Het verborgen huis van Mart Van Schijndel in Utrecht

Relatief onbekend is het, dit bijzondere meesterwerk van licht, lucht en delicate kleuren. Dertig jaar jong, en verscholen in hartje Utrecht bij een rustig plein naast de 11de eeuwse Pieterskerk. Daar vinden we achter de rijhuizen op het Pieterskerkhof het fascinerende moderne droomhuis dat architect Mart Van Schijndel in 1992 voor zichzelf bouwde. Een verborgen parel en een leuke must see voor wie citytripgewijs Utrecht verkent. Natascha Drabbe, zijn partner, ontvangt ons hartelijk in het verborgen huis van de in 1999 overleden architect. Kijk je mee?

Verborgen huis

Ooit was het pand aan het Pieterskerkhof een koetshuis met poorthuis, helemaal achterin de tuin van een sjiek herenhuis op de Kromme Nieuwegrachtstraat. Later kwam er op de plek van het poorthuis een glashandel met achterliggend pakhuis. Dit terrein (de vroegere tuin en het pakhuis) betreden we als we onder de poortdoorgang van het appartementsgebouw aan het plein doorlopen. Achter de nog kale wisteriatakken verrast een wand met lavendelblauwe horizontale strepen ons. We hebben de ‘woning zonder voorgevel’ gevonden!

Spel van licht, vorm en kleur

Van Schijndels partner, Natascha Drabbe wacht ons op en glimlacht als we overdonderd om ons heen kijken in de lichte hoge ruimte die vol spannende details en visuele verrassingen zit.  De hele woning -met patiotuinen- lijkt wel een soort architecturale ikebana. Een Japans aandoende evenwichtsoefening van vorm, lijn en kleur.  Geen wonder dat architect Van Schijndel met dit meesterstuk in 1995 de Rietveldprijs won en dat zijn woonhuis in 1999 het jongste monument van Nederland werd !

Openheid

Het eerste wat me opvalt is hoe rijkelijk het licht vloeit en hoe open de ruimte is in dit ingesloten huis. Ondanks het feit dat er heel wat blinde muren zijn, ademt het pand vrijheid en luchtigheid. Van Schijndel moet onwaarschijnlijk gepuzzeld hebben om op zo’n beperkte ruimte en met zulke bouwkundige uitdagingen de verschillende functies van het huis efficiënt en prettig in te richten. Beneden is er een woonkeuken, bijkeuken, een privé spa, werkkamer en een bibliotheek. Boven zijn er nog twee slaapkamers met sanitair.

Kleur en lijnen

Opvallend is ook het kleurenspel. De wanden zijn nergens echt wit, maar tonen verfijnde en delicate kleurschakeringen die samenhangen met de oriëntatie van het huis.  Roze en lavendel sieren de muren op het noorden en zuiden en zachte groen- en geeltinten zijn gereserveerd voor oost en west.

De horizontale strepen op de patiomuren worden voortgezet in de horizontale raamstroken. Ik denk aan de kathedraal van Sienna, de Dom van Orvieto, San Pietro in Portovenere of andere Italiaanse klassiekers. Maar tegelijkertijd heeft het lijnenspel iets oosters en Japans. Ook de minimalistische en geometrische beplanting sluit daarbij aan. Ik zie dambordpatronen van stenen en bodembedekkers die sparren met het organische silhouet van een enkele opschietende accentboom of -struik.

Gesamtkunstwerk

Minimalistisch is het interieur, met zorgvuldig uitgekozen objecten en meubilair.  Bijna alles is door Van Schijndel zelf ontworpen. Want buiten architect kan je hem ook timmerman, ingenieur en vormgever noemen. Hij experimenteerde met materialen en technieken.  Natascha toont ons de vele details die erop wijzen hoe perfectionistisch en creatief  Van Schijndel was:

• het driehoekige krukje met inventieve houten verbindingen
• de super-fijn afgewerkte zijkanten van de trap
• het glas als wandbedekking in de badkamer
• de glazen kastdeurtjes zonder scharnieren in de keuken waarbij het kit dient als scharnier
• de stijlloze hoekramen die toch openen
• de stapelstoelen, tafels, wijnflessenrek en boekenrek,…

Knap!

Van Schijndels erfenis(1943-1999)

Bij het zien van al die creativiteit, besef je hoe jammer het is dat Van Schijndel al in 1999 na een slepende ziekte overleed. Zijn naam als architect en designer (cfr. de Fulfil stoel  en zijn driehoekige Delta Vaas) blijven evenwel overeind. In zijn huis, in een stichting, en via het netwerk van iconische 20ste eeuwse huizen.

En het is geweldig om zijn droomhuis van licht en lucht -dat hij in 1988 al plande, maar pas in 1992 begon te bouwen- te bezoeken en vooral: het te ervaren. De plattegrond, het kleurconcept en de lichtinval zijn uniek. Van Schijndel zei zelf hierover: “Ik boetseer de ruimte.” Zijn vrouw Natascha Drabbe woont nog steeds in het bijzondere pand aan het Pieterskerkhof. Ze leerde Van Schijndel kennen bij een boekpresentatie in 1992 toen het huis al bijna af was. Dankzij haar is het huis nog helemaal in de originele staat, inclusief meubilair en designobjecten van Van Schijndels hand.  Het huis is beschermd als monument sinds 1999.  Het wordt beheerd door de Stichting Mart Van Schijndel die het gedachtengoed van Van Schijndel wil laten voortleven onder een breed publiek.

Iconic houses

Natascha Drabbe zat ondertussen niet stil en richtte www.iconichouses.org op, een internationaal netwerk van boeiende 20ste eeuwse architecten- woningen en kunstenaarshuizen die toegankelijk zijn voor het publiek. Op de website vind je een overzichtskaart met de fijnste locaties per land. Handig als je geïnteresseerd bent in architectuur!

Het platform brengt eigenaars van zulke woningen ook samen, biedt praktische ondersteuning en pleit voor de bescherming van dit bouwkundig erfgoed.  Op dit moment komt er een congres aan in Tsjechië en sinds 15 januari kan je je inschrijven voor deze Iconic Houses-reis naar iconische huizen van de Tjechische Avantgarde .

Via mijn bezoek aan het Huib Hoste huis in Mechelen , Villa Cavrois in Roubaix en Casa de Serralves in Porto kwam ik in contact met Natascha. Zij was zo gastvrij om ons uit te nodigen voor een bezoek toen we in Utrecht waren en zo konden we genieten van deze kennismaking met het iconische huis van Mart Van Schijndel. Fantastisch om zo de wondere wereld van deze getalenteerde creatieveling te leren kennen. Het was een eer. Met veel dank!

Praktische info

Meer zien in Utrecht en omgeving?

• Rood-geel-blauw in het Rietveld Schröderhuis ( Utrecht, NL)
• Weekendje uitwaaien in regio Utrecht
• Een bijzonder staaltje modernistische architectuur van Huib Hoste (Mechelen, BE)
• De nieuwe rozerode muren van cultuurhuis Z33 (Hasselt, BE)
• Kerselare: een buitenissige brutalistische kapel (BE)
• Logeren in La Muralla Roja van Ricardo Bofill (Calpe, SP)
• Een rondleiding in het excentrieke Jachthuis Sint Hubertus op de Hoge Veluwe (NL)