Een kathedraal van glas, beton en staal. Een spectaculair glazen paleis van 21 meter hoog. Zo wordt de iconische modernistische Citroëngarage aan het IJzerplein in Brussel genoemd. De vroegere autofabriek is nu eigendom van het Brussels Gewest en heet: Kanal-Centre Pompidou. Het tijdelijk aanbod aan moderne kunst in de ruwe, industriële ruimtes komt namelijk van het Parijse Centre Pompidou. Nog even, tot 30 juni, want dan starten de renovatiewerken. In extremis ging ik er naartoe. Meekijken?
Spectaculair bouwwerk in Brussel
Kanal is pas vanaf de middag open. Dus na een gezellig lekker hapje op de Vlaamsesteenweg wandel ik met een vriendin richting Kanal. Via de Timmerhoutkaai en enkele exotisch aandoende opslagplaatsen in de buurt van het kanaal komen we bij het kruispunt met de Brusselse ‘Kleine ring’. Een multiculturele buurt is dit, zoveel is duidelijk. We zijn ook vlakbij het Maximiliaanpark en het Noordstation.
Op het IJzerplein torent het indrukwekkende complex voor ons uit. De vroegere Citroëngarage ligt als een eiland vlakbij het kanaal. Opvallend. Goed zichtbaar en goed bereikbaar. Slim gezien van André Citroën!
Monumentale gevel
En wat een hoogte! Imposant is deze ex-garage zeker. Wat een prachtig visitekaartje voor Citroën moet dit geweest zijn in het begin van de jaren ’30. Zelfs nu, naast alle Brusselse moderne hoogbouw, blijft dit industriële pand als visuele trekpleister nog overeind.
De Citroëngarage: hoe het begon
André Citroën kocht de grond aan het IJzerplein in het begin van de jaren 30 om er de grootste autofabriek van Europa te bouwen. Hij liet een reusachtig complex van 16 500 m² ontwerpen in modernistische stijl. Middenin het gebouw is er een gigantische hal waar de werkplaatsen zijn ondergebracht. Daar werden de auto’s gebouwd. Daarna kwamen ze terecht in de uitgestrekte showroom die de hele begane grond in beslag neemt. Na de tweede wereldoorlog kreegt de garage tussenniveaus voor parkeerplaatsen.
Van garage naar internationaal kunstencentrum
In 2015 koopt het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest de Citroëngarage om er een internationaal kunstencentrum van te maken. In 2017 stopt Citroën er definitief met de garagewerkzaamheden. Er komt een Stichting Kanal en er wordt een wedstrijd uitgeschreven voor de herbestemming van het gebouw. De bureaus noAarchitecten (Brussel), EM2N (Zurich) en Sergison Bates architects (London) winnen de wedstrijd. Zij zullen de vroegere Citroën-Ijzergarage omvormen tot een nieuwe cultuurpool voor de stad Brussel.
NB. Sergison Bates architects won ook de wedstrijd voor de nieuwe Leuvense podiumkunstenzaal.
Ondertussen: kunst in industriële sfeer
Eind maart 2018 ging de vroegere garage terug open voor een aanloopjaar met tijdelijke kunstexpo’s i.s.m. het Parijse Centre Pompidou. Kunst en industrie, kunst en leven liggen in deze context veel dichter bij elkaar dan in een ander museum. De effectieve verbouwing van de garage start in juli 2019. Ze zal meerdere jaren in beslag nemen. De echte opening van het nieuwe kunstencentrum is voorlopig gepland in 2023.
Ons bezoek aan de Citroëngarage/Kanal
Natuurlijk zijn we erg benieuwd als we bij de garage aankomen. Hoe ziet het gebouw er van binnenuit? En is het waar dat de collectie niet zo veel betekent?
Eindelijk binnen
In de gietende regen zoeken we tevergeefs naar de ingang bij de monumentale garagetoren. Gelukkig staan er bij buur Kaaitheater nog twee mensen te schuilen. Zuid-Afrikaanse toeristen. Ze wijzen ons de weg naar de ingang ‘Aan het kanaal, onder de scaffolding’. ‘En er is goei eten’. Om maar te zeggen… internationale toeristen kennen Brussel beter dan wij. 😀 We slaan de hoek om aan het kanaal en daar zijn de (ook al) reusachtige deuren van de ingang!
Eerste indruk van het interieur
Het hele gebouw ademt nog ‘garage’. Dat maakt het ook tot een unieke plek. Hopelijk blijft die sfeer bewaard tijdens de renovatie.
Bij het binnenkomen is het al duidelijk dat we ook in het interieur niet met standaarddimensies te maken hebben. De ruimte is overdonderend. En het licht dat zo rijkelijk binnenvalt, versterkt dit gevoel nog. Het spel van de raamprofielen, de staalstructuur, de lijnen op de grond, de niveaus lijkt één grafisch feest. En ik glimlach als ik de installatie in de inkomhal zie. Het is meteen duidelijk dat het kunstencentrum (gelukkig) ‘OPEN’ is.
Kunst in de garage? Sorry, examens vandaag
We volgen de pijlen en willen al dadelijk naar boven gaan, naar het dak. Maar de jonge suppoosten (heel passend in werkmansoverall) houden ons tegen. Vandaag is er eindexamen voor de masterstudenten Kunst&design van La Cambre. Ze presenteren hun eindwerken voor de jury. En.. wij mogen dus niet door. Lap! Drievierde van de reusachtige showroom (verdieping 2-3-4-5) kunnen we dus niet bezoeken. ‘Vanaf morgen kan het publiek de eindwerken bezichtigen’, zegt de man aan de receptie vriendelijk. Grrrr! 🙂
We sussen onszelf door naar de leuke kunstinstallaties onderweg te kijken.
Fascinerende spiegelmuurinstallatie bij de toiletten. Kunst en realiteit.Een stukje van het museum op de benedenverdieping is gratis te bezoeken (de tentoonstellingen As Found en House 3, en de Filmfabriek).
We checken de audiovisuele projecten in de donkere lokalen beneden. Sommige zijn interessant, andere minder.
Signalisatie
Gekleurde pijlen tonen de weg naar de diverse afdelingen. Maar helemaal duidelijk is het ons niet. Je krijgt een combinatie van kleuren én tegelijkertijd verwijzingen naar de vorige functies van het gebouw. Dat laatste vond ik heel leuk: de carwashafdeling, de carrosserie-afdeling, de parkeergarages, de showroom,…
Maar omdat bijvoorbeeld de ‘showroom’ een heel groot stuk van het gebouw inneemt, heb je showroom geel, showroom rood,.. En ook de oude administratieve vleugel op het gelijkvloers wordt aangeduid met rood… Tja. Leuk idee die kleuren maar echt functioneel? Het zal wel aan ons liggen, zeker.
Design in spookkantoren en ex-leverruimte nieuwe auto’s
In de voormalige administratieve ruimtes van de Citroëngarage ontdekken we designobjecten van het Centre Pompidou en het ADAM, het designmuseum van Brussel. Leuk! Veel knipoogjes.
Ook in de leveringsruimte van de Citroëngarage zijn er roodwitte designvoorwerpen. Perfect passend bij de oorspronkelijke inrichting van de vroegere showroom. Rood en wit waren namelijk de kleuren van het Citroënlogo.
Constructivisme in de carrosserie-afdeling
Aan iedereen die de collectie wat minder vindt: check deze afdeling! Hier blijf je beslist ronddwalen.
Het thema is hier : constructivisme. Sinds het begin van de 20e eeuw is de constructie een vaste waarde in de moderne sculptuur. De kunstinstallaties die alleen de structuur tonen, passen fantastisch bij dit industrieel en technisch gebouw waar lijnen en structuur zo bepalend zijn We wandelen rond op de plek waar vroeger o.a. de auto’s werden gespoten en bewonderen de pure, originele installaties.
Architectuur, design en paviljoenen
Gelukkig kunnen we toch nog 1 verdieping hoger. Deze verdieping is wel wat rommeliger. Niet in opstelling, wel in de combinatie van wat er getoond wordt. We zien er zowel tekeningen en maquettes en stalen van bouwmaterialen (voorbereidingen van de werf), als digitaal ontworpen designobjecten en allerlei architecturale paviljoenen. Interessant en van de hand van grote namen als Jean Prouvé en Toyo Ito, dat wel.
Aan de kanaalzijde hebben we een prachtig uitzicht op dit stukje Brussel. En ook de ruimte van de vroegere parkeergarage voor nieuwe auto’s blijft fascineren.
Garage of kunst?
Dus ja, er is wel iets van dat het Citroëngebouw al even belangrijk is als de collectie moderne kunst die het huisvest. Maar dat gevoel had ik ook in het Guggenheim van Lloyd Wright in New York.
En er zijn in de Citroëngarage echt een paar pareltjes van hedendaagse kunst te ontdekken. De wisselwerking met het gebouw maakt het nog boeiender.
Ik ben al benieuwd naar hoe dit kunstencentrum er na de renovatiewerken zal uitzien…
Voor de nostalgici: het authentieke industriële pand is nog slechts twee weken te bezoeken. Een aanrader!
Ook leuk om lezen:
Binnen de twee weken geraak ik er niet meer. Hopelijk later wel. Je hebt mijn nieuwsgierigheid gewekt. Heel apart.
Ik ben er ook maar in extremis geraakt. Stond al lang op het lijstje, maar er is zoveel leuks en moois te ontdekken. Ik hoop dat de renovatiewerken de eigen sfeer van het gebouw respecteren. Biezondere plek. Ben ook supernieuwsgierig naar wat het wordt. We gaan in elk geval kunnen vergelijken 😉.
Een razend interessant artikel, dank daarvoor!
O dankjewel! Ik vroeg me nog af of ik er wel iets zou over schrijven, omdat het museum volgende week al sluit voor de renovatie. Fijn om dit te lezen!