Uit-tip: decoratieve kunst in art deco-villa Empain te Brussel

Schimmel en verval. De foto’s van mijn eerste kennismaking met de Villa Empain. Ik bezocht ze in september 2007, tijdens een Open Monumentendag in Brussel. De kale muren en vloeren waren helemaal aangetast en beschadigd. Interessant voor een fotografische oefening over ‘structuur’, dacht ik toen ;). Het leegstaande zwembad en de vervallen pergola, het kale en vuile interieur lieten echter een sterke indruk na. De sobere lijnen van de Bauhausstijl hadden hun kracht behouden. En het siersmeedwerk suggereerde nog steeds de rijkdom van het vroegere interieur.

Villa Empain in Brussel
de gerestaureerde Villa Empain in 2017, een beetje sombergrijs in de mist

Het verhaal van Villa Empain in Brussel

In 1934 baarde deze luxe-villa van baron Louis Empain (1908-1976) heel wat opzien in Brussel. De mix van soberheid en raffinement imponeerde. Uitbundige luxueuze materialen en art-deco-accenten werden gecombineerd met eenvoudige en symmetrische architecturale lijnen.  Het ontwerp was van de Zwitserse architect Michel Polak (1885-1945). Eén van de sterkhouders van de art deco in Brussel.

Villa Empain in Brussel
zicht op de centrale hal van Villa Empain (van achteraan naar vooraan), 2017

In 1937 schonk baron Empain de villa aan de Belgische staat om er het Koninklijk Museum voor Hedendaagse Sierkunst te vestigen. In 1943 nam het Duitse leger de villa echter in beslag en na de oorlog nam de Russische ambassade er haar intrek. De familie Empain eiste de villa terug en organiseerde er daarna kunsttentoonstellingen.

Villa Empain in Brussel
bladgoud op messing voor de accenten

In 1973 koopt een Armeense tabaksfabrikant het gebouw . Hij verhuurt het aan de Luxemburgse radio- en televisiezender RTL. Vanaf begin de jaren 90 staat de villa leeg en wordt ze voor occasionele evenementen nog verhuurd. Pas als de Boghossianstichting de villa in 2006 koopt, begint de restauratie van het ondertussen beschermd monument. Vanaf 2010 is de villa open voor publiek.

Villa Empain in Brussel

De expo ‘Decor'(8/09/2016-29/01/2017)

Op dit moment loopt er in de Villa een expo over de waarde van kunst en decoratie vandaag de dag. Ze focust op Westerse en Oosterse moderne kunstenaars die een holistische kijk hebben op de rol van kunst. Kunst die niet enkel wordt gezien als een op zichzelf bestaand fenomeen, maar ook als mooi en functioneel, ter verfraaiing van de (openbare) ruimte. Als ondersteuning van ontmoeting en sociale interactie. Kunst die dus dichtbij de mensen staat en niet alleen in een museum thuishoort.

Ideaal decor

Dit leek me een ideale gelegenheid om opnieuw de Villa Empain te bezoeken! In haar gerestaureerde gedaante dan. De rijke materialen en sierelementen van de villa vormen het ideale decor – what’s in a name – voor een expo over de decoratieve waarde van kunst.

Gevarieerde expo

Je vindt op de expo heel uiteenlopende kunstenaars en dito werken. Zoals die van één van mijn favorieten, de jonggestorven minimalistische kunstenaar Felix Gonzalez-Torres. Vreemd genoeg zijn bijna al zijn werken en installaties ‘Untitled’. Met een subtitel tussen haakjes.  Als je de hal binnenkomt, zie je direct zijn ‘Untitled (Beginning)’ kralengordijnen. Die zijn zowel decoratief als functioneel. Ze zijn bovendien heel tastbaar en dus niet alleen bedoeld om vanop afstand te bekijken.

In Watou zag ik enkele jaren geleden nog één van zijn ‘snoepjes’ installaties. Conceptuele kunst met een boodschap.

Pop-art

In dezelfde ruimte zweven de ‘Silver Clouds’ van icoon Andy Warhol. Alledaagse objecten (wolken) worden speels uitgebeeld door ballonkussens met een glanzend laagje Hollywoodglitter. Knipoogje naar de consumptie-industrie inbegrepen.

Ook de vaak wat provocerende Jeff Koons is vertegenwoordigd met zijn ‘spiegelbloem’. Een heel gewoon gebruiksvoorwerp dat onze kijk op onszelf symboliseert. En onze zelfaanvaarding.

brussel_villa_empain-33
Inflatable flower cut-out Jeff Koons, 2000

Engagement

De publiekstrekker van de expo zijn de gekleurde stroken van de Franse kunstenaar Daniël Buren. Hij werkt sinds de jaren ’60 alleen nog maar op locatie. Kunstwerk en context wil hij met elkaar versmelten. Want kunst hoort voor hem niet thuis in een museum. Past dus prima in het concept van ‘Decor’ in Villa Empain. Zowel binnen als buiten is het resultaat van zijn werk (folie op de ramen) te bewonderen.

Villa Empain in Brussel
de strepenpatronen van Daniel Buren in het salon
Villa Empain in Brussel
afwisselend witte en gekleurde strepen van 8.7 cm op de ramen van de achtergevel – werk van Daniel Buren

Kunst in de openbare ruimte

Op heel wat plekken in en buiten België kan je Daniel Burens werk ontdekken. Ik bewonderde ‘Le Souffle du Vent’ in de jachthaven van Nieuwpoort en ontdekte dat ook Brussel een kunstwerk van hem telt:

In de lente 2016 was er nog een expo van Daniel Buren in Bozar. En het nieuwe museum van de stichting Luis Vuitton nabij Parijs draagt ook duidelijk zijn stempel.

Toegepaste en functionele kunst

Maar ook (voor mij) minder bekende kunstenaars tonen interessant werk in Villa Empain. Zo is er Jorge Pardo die beeldhouwt, schildert en installaties maakt. Maar daarnaast ontwerpt hij ook gebouwen waarin hij kunst en architectuur verweeft. In 1993 creëerde hij voor het MoCA in LA een huis waarin de bezoekers rondgeleid werden. Na de expo ging hij er zelf in wonen. Kunst : functioneel én decoratief.

Ook verrassend was deze blauwe muur van de Marokkaanse Latifa Echakchc  ‘A chaque stencil une révolution’. Ik dacht onmiddellijk aan de kunstwerken van Yves Klein. Terwijl de muur gewoon bekleed is met alledaags stencil(carbon)papier dat overgoten werd met een oplosmiddel.

Combinatie van kunst en kunstige architectuur

En zo zijn er nog wel meer leuke dingen te zien op deze kleine maar fijne tentoonstelling. Maar voor mij was de locatie op zich al een traktatie. Het contrast tussen de soms overdadig rijkelijke decoratie en het zuivere lijnenspel is superboeiend.

De tuin van Villa Empain in Brussel

Vergeet zeker ook niet even de tuin in te gaan. Ook daar vind je nog een aantal (permanente) kunstwerken. En de pergola rond het zwembad is ronduit prachtig.

Het is leuk om de gerestaureerde Villa Empain in al haar pracht en praal terug te zien.  En na te denken over de betekenis van kunst. En uitgebreid te genieten van al dat moois.

A Thing of Beauty is a Joy Forever ” (J. Keats)

 

Ook leuk om te lezen over art deco:

19 thoughts on “Uit-tip: decoratieve kunst in art deco-villa Empain te Brussel

  1. Oh, ik had al van de villa gehoord maar nu ben ik helemaal overtuigd, daar moeten we zeker heen (denk dat eerste uitstap voor krokusvakantie beslist is ?)

Altijd fijn om je reactie te lezen: