Naar Malta? Dit moet je weten!

Jezelf onderdompelen in een wereld van azuurblauwe zeeën, eeuwenoude tempels en barokke architectuur? Dan is Malta de place-to-be. De rijke geschiedenis van deze stapsteen tussen Afrika en West-Europa  verleidt vlotjes elke culturo.  En de grillige kustlijn met ontelbare baaien van okergele kalkrotsen en appelblauwzeegroen water bekoort iedereen die toe is aan wat vakantie. Ook zin in Malta? Dan is het handig om  vooraf  toch een paar zaken te weten.  Tijdens onze eerste Maltatrip verzamelde ik deze nuttige tips en weetjes.

Malta is toch een eiland?

Klopt. ‘Malta’ is de naam van het grootste eiland van de republiek… Malta. Die republiek bestaat uit een hele rist eilanden: naast (het eiland) Malta zijn  Gozo en Comino  de meest bekende, maar tel er nog maar fluks een vijftal kleinere, onbewoonde eilandjes bij. Reizen naar Malta betekent echter meestal: reizen naar het eiland Malta. Al trekt de rust van het landelijkere Gozo steeds meer mensen aan. Ook ‘Malta’ dus.

Tip: Er is slechts één luchthaven in deze kleine republiek. Op het eiland Malta, vanzelfsprekend. Overnacht je op Gozo? Dan moet je je tocht na aankomst per boot verderzetten. Reken zo’n uurtje rijden naar de ferryhaven. No problemo. Maar: bij stormweer of woelige zee vaart de ferry niet uit.  In het voorjaar is dat regelmatig het geval.  Hou er rekening mee, landrotten!

Vlot toeren

Malta is  een eiland op mensenmaat:  reken -ruw geschat-  zo’n 27km lengte maal 10 km breedte. Een zakdoek groot, quoi. Zegt deze inwoner van het uitgestrekte België. Vergeet dus treinen en metrostellen. Niet dat er op Malta nooit een trein gereden heeft. Van 1883 tot 1931 was dat het geval. In 35 minuten rondde je het bijna 13 km lange traject. Maar de bus werd populairder en de trein is nu spoorloos. Wilde plannen voor een metronetwerk in Valletta zijn er wel, al sinds 2021. Het zou  alleen 15 à 20 jaar duren om ze te realiseren. Voorlopig ben je dus voor je transport nog even aangewezen op de massaal aanwezige auto’s, bussen en boten. Of de elektrische steps,  rondgestrooid op stoepen en pleinen in Valletta (Malta) en Victoria (Gozo).

Wat is dan het handigste transportmiddel voor Malta?

Met een huurauto

Zelf autorijden op Malta? Compleet een no-go! De straten in Valletta, St. Julians, Sliema,… zijn supersmal én heel steil. In de hele republiek rijd je daarbij ook nog – op z’n Brits – links.  En dankzij het groot aantal privé-wagens, verlies je massa’s tijd in de drukte van de avondspits. Als je er al in slaagt heelhuids door een van de steden te karren, dan wacht er je nog altijd de boeiende uitdaging om een parkeerplek te vinden.

Met de bus

Het openbaar vervoer is gratis voor de Maltezers. Voor toeristen is er de handige Tallinja Card en app. Perfect voor busritten, bepaalde ferries  en het Tallinja Bike Net. Voor zo’n 20 euro cruise je een week naar believen door de republiek.

Goed om weten: de wegen van de bussen zijn soms ondoorgrondelijk. Meestal komen ze rond de aangegeven tijd aan (in tegenstelling tot in Italië). Maar je moet vaak een lange weg afleggen om op je bestemming te geraken. De bussen doen immers meestal verschillende dorpen aan langs de grillige kustlijn van inhammen en baaien. Zo ben je al snel veel langer onderweg dan je vooraf gedacht had. Gelukkig is er de Tallinja app waarmee je perfect on the road je route kan uitstippelen. Want de bussen zijn prima uitgerust met gratis WIFI én USB-poorten om je smartphone op te laden. Niet geïnteresseerd in het voorbijglijdende landschap vol stenen muurtjes  en cactusheggen? Dan maak je toch gewoon de tijd vol met tokkelen op je mobieltje? Maar vergeet niet op te staan als oudere mensen een zitje zoeken: een Maltezer staat sowieso in dat geval zijn plaats af. Een respectvolle toerist ook.

Met de boot

Een aanrader: neem minstens één keer de heerlijke 10 minuten-overzet van Sliema naar Valletta! Voor een habbekrats strekt het mooiste uitzicht op de historische hoofdstad zich voor je uit. Haren in de wind, camera in de aanslag en genieten maar. Ook de overzet van Valletta naar Birgu, één van de drie versterkte steden tegenover de Maltese hoofdstad is ZALIG.In  een relaxed tempo glijd je koninklijk de charmante haven binnen.  Een decor uit Game of Thrones!

En dan zijn er nog de toeristische (gemotoriseerde) gondeltochten, de rondvaarten, havencruises, snorkeluitstappen enzomeer, te boeken vanuit grote en kleine havens. Beeldig zijn ook de traditionele, vrolijk gekleurde vissersboten(Luzzu of Dghasja) die je en masse in de haven van Marsaxlokk aantreft. Populair toeristenvervoer. Maar wel leuk.

Reminder: uitjes en daguitstappen met de boot maar ook ferry-overtochten zijn NIET weather-proof. To storm or not to storm. En het stormt regelmatig op  en rond Malta.

Bolt

What’s in a name? Snel als Usain of als een bliksemschicht is Bolt, de Maltese Ubertaxi-variant inderdaad. De bijhorende app toont op een kaartje waar je chauffeur rijdt. Super-efficiënt, veilig en ook heel betaalbaar. We moesten nooit langer dan 5′ wachten voor er een Bolt opdaagde. Ideaal als je een stevige reiskoffer meezeult of je snel aan de andere kant van het eiland wil zijn. Of gewoon wil vermijden dat je zeven keer moet overstappen voor de bus je op je bestemming dropt. Aanrader!

Cultuur opsnuiven

Malta , de kleine eilandenarchipel in de Middellandse Zee ten zuiden van Sicilië, is een smeltkroes van culturen.  In de prehistorie werden hier al vlotjes tempels gebouwd, zelfs nog voor het iconische Stonehenge. En bijna iedereen die in de oudheid wat betekende kwam hier even binnenspringen:  Feniciërs, Grieken, Romeinen…Ook in de middeleeuwen rolden de bezoekers over elkaar heen:  Arabieren, Tempeliers, Normandiërs, Sicilianen en Spanjaarden, ze  kwamen maar al te graag koninkje spelen over de strategisch gelegen eilandengroep. Zelfs de apostel Paulus zou op Malta geland zijn en ook Napoleon sprong er van zijn boot, onderweg naar Egypte. Uiteindelijk koloniseerden de Britten Malta rond 1800, in 1964 stond het op eigen benen en in 1974 werd het een republiek. Maar alle overheersers en bewoners lieten door de eeuwen heen heel wat bouwkundige relicten na.

A l’aise

De Maltese mentaliteit heeft wel iets zuiders. Een afspraak om 10 uur ’s ochtends wordt al snel ’ten-ish’ – rond tienen dus. Stipte begin- en einduren of openingsuren zijn net zoals in Spanje of Italië soms moeilijk af te spreken.  Helemaal à l’aise.  Alhoewel de Britse invloed toch ook duidelijk is. Zo zag ik vaak nette wachtrijen bij bushaltes of in de havens.

Engels en high tea

Bijna 200 jaar Britse heerschappij: dat merk je nog bijna elke minuut van je Maltaverblijf. Let dus op bij het oversteken van de straat :’LOOK RIGHT’, stop de juiste stekkers in je koffer (of neem een wereldstekker mee), poseer bij één van de typische rode openbare telefooncellen, en geniet minstens één keer van een echte afternoon high tea. Teatime en gebak zijn op Malta immers incontournable. Tel daar nog de Arabische zoete erfenis bij en je begrijpt dat snoepers hier uitgebreid aan hun trekken komen. Kleine waarschuwing: Britse vrouwen en Maltese mannen zouden ook de meest obese Europeanen zijn…

Omnipresent is ook het Engels, nog steeds de officiële taal van Malta naast het Maltees. Wie erop rekent om al snel een mondje Maltees mee te praten, kan het vergeten. De taal wordt wel onderwezen op school (30 jaar geleden gold dat ook nog voor het Arabisch), maar ze is voor buitenstaanders heel moeilijk te begrijpen. Maltees is de enige taal van Semitische oorsprong met een Latijns schrift. Een hele troost: je verstaat er geen jota van, maar je kan het wel lezen.  Na een tijdje herken je wel frequent voorkomende woorden zoals ‘dar’ (huis), ’triq’ (straat) en ‘sqaq’ (steeg).

Het Maltees wordt in de dagelijkse omgang nog veel gebruikt, maar staat wel onder druk. Een mondje Engels volstaat gelukkig ruimschoots om je te redden in Malta.

Bijzondere ridderorde

Malta, dat is in eerste instantie het achthoekige Maltezer Kruis en de Orde van Malta, toch? Daar kan niemand omheen. Deze legendarische onafhankelijke religieuze ridderorde ontstond in de 12de eeuw uit de  hospitaalbroeders van Sint-Jan in Jeruzalem. Zij konden wat militaire bescherming gebruiken in de woelige kruistochten-tijden. Maar de ridderorde werd snel supermachtig. Dankzij schenkingen van kruisvaarders verwierf ze veel eigendommen in het Heilig Land, Klein-Azië en Europa. In de 16de eeuw gaf keizer Karel V haar Malta cadeau, waar de orde strategisch haar hoofdkwartier vestigde.  De verhoudingen tussen de paus en de machtige Orde (met eigen volkslied, feestdag, munteenheid en postzegel) waren altijd wat gespannen, en dat zijn ze nog tot op de dag van vandaag…

De Orde telt nu nog steeds een 14.000 katholieke leden. Niet allemaal religieuzen of (letterlijke) ridders. Maar toch is bijna de hele Europese hoge adel er lid van. Ook onze bloedeigen koning Filip. Een organisatie met een geschiedennis om U tegen te zeggen, dus.

Barokke erfenis

Dankzij de Orde bulkt het op Malta van de vestingen, kloosters en kerken. Malta is zelfs het land met het grootste aantal kerken per vierkante meter in Europa. 365 zouden  het er zijn, eentje voor elke dag van het jaar.  Eerlijk? Ik heb ze niet geteld. Maar het zijn er wel veel.  En vaak in een triomfantelijke barokstijl. Met telkens een schare zijkapellen voor de plaatselijke heiligen. Daar wachten de reusachtige heiligenbeelden die rondgedragen worden tijdens processies.

Huizen met heiligennamen

98% van de Maltezers zijn ook christelijk, al lijkt dit snel te veranderen nu er steeds meer Afrikaanse (moslim)inwijkelingen een stek vinden op Malta. Een leuk detail: op de huizen in steden en dorpen zie je vaak afbeeldingen van heiligen. En oorspronkelijk droeg elk huis in een straat de naam van een heilige in plaats van een huisnummer. Die namen, al dan niet gecombineerd met een nummer, zie je nu nog vaak.

In de aanloop naar Pasen zijn heel wat huizen ook speciaal versierd met zwartpaarse doeken, lichtjes en afbeeldingen van Christus, en zijn er ‘expo’s ‘ met opstellingen van het Laatste Avondmaal of de staties van de Kruisweg.

Godsdienstig gebak

Voor alle kerkelijke feestdagen van het jaar zijn er specifieke gebakjes voorzien in de Maltese keuken:  rond de tijd van Allerzielen en Allerheiligen in november Ghadam tal-Mejtin (Dead Men’s Bones), voor Kerstmis zoete honingkransje Qaghaq ta’ l-Ghasel, in februari, met Karnaval,  is er een taart in de vorm van een besneeuwde berg, de Prinjolata,  tijdens de Vasten  zijn er de Kwarezimal (amande-l, kaneel- en cacaokoekjes), en met Pasen vind je in eetstalletjes en tearooms de zoete Figolli (met marsepein gevulde figuurtjes zoals haasjes, kuikens, lammeren,…). Koekje, iemand?

Unesco Werelderfgoed

De architecturale rijkdom van het kleine Malta staat buiten kijf. Van de prehistorische tempels tot het 21ste eeuwse parlementsgebouw van Renzo Piano in Valletta: in Malta valt er wel wat te bezichtigen.  Met al die tempels, paleizen en vestingen kon het niet anders of Malta is ook Werelderfgoed. Wat vind je zoal terug op  de UNESCO Werelderfgoedlijst?

Een ondergrondse stad

Het 5000 jaar oude Saflieni Hypogeum (begraafplaats en tempel) is één van de eerste locaties die op de UNESCO-lijst kwam. Fascinerend, met een oppervlakte van 500 m² en bizar als je bedenkt dat hier ooit 7.000 mensen begraven lagen. Maar ook bizar duur:  ik ben al niet dolletjes op claustrofobische ruimtes en dan nog 35 euro voor die ondergrondse ervaring betalen… Niet direct my cup of tea.

Prehistorische tempels

De megalithische tempels van Malta (5000 voor Christus!) staan als één geheel op de UNESCO Werelderfgoedlijst, maar in de praktijk liggen ze verspreid over zowel Malta als Gozo.  Als je maar enkele dagen op Malta bent, moet je dus kiezen. Bezoeken aan deze sites zijn altijd betalend (dat geldt ook voor de mooiste kerken en palazzi) en aangezien het toerisme de belangrijkste bron van inkomsten voor de Maltezers is … kan je maar beter wat reisbudget hiervoor voorzien! Over welke sites gaat het ?

• De (naar ik hoorde zeggen) adembenemende Ġgantija Tempels op Gozo 
• De megalitische tempels van Ħaġar Qim en Mnajdra 🙁 jammer genoeg overkapt met tentdoeken ter bescherming tegen de erosie van de zeewind. Ideale plek voor een wandeling op de kliffen wel met een supermooi uitzicht op zee!)
• De tempels van Tarxien , verstopt middenin een woonwijk.
• De prehistorische tempels van Borġ in-Nadur tussen twee valleien, met uitzicht op zee.
• De (kleinere) tempels van Ta’ Ħaġrat  (in het dorpje Mġarr in het noordwesten van Malta )

Valletta

Werelderfgoed en een absolute must-see! Heerlijk om vanaf de veerboot  vanuit Sliema de stad voor je te zien opdoemen! Valletta mag dan al in oppervlakte de kleinste hoofdstad van Europa zijn, het is groots in zijn erfgoedwaarde.  Denk:  immense barokke palazzi en kloosters in zandsteen, volgestouwd met schilderijen en overdadige blingbling en vaak voorzien van een charmante, verborgen binnentuin. Via steile middeleeuwse straten (soms met lage traptreden waar ridders in vervlogen tijden ook te paard opvlogen) klim je van de kade waar je aanmeert naar het parlementsgebouw en de beroemde Tritonfontein helemaal bovenaan de hoofdstraat.

Qua sfeer waande ik me afwisselend in een West-Europese middeleeuwse stad,  in de medina van Marrakesh, of soms leken we verdwaald nabij een  groezelig palazzo in het oude Palermo.  Opvallend en typisch : het uitgebreid scala aan houten deuren en poorten met deurknoppen in de vorm van een vis of een ander dier. En zo charmant: de overhangende houten overdekte balkonnetjes in alle kleuren van de regenboog. In de Arabische tijd de plek van waaruit  vrouwen ongezien toch een glimp konden opvangen van wat er op straat gebeurde. Nu vaak heel prozaïsch de plaats waar de was te drogen hangt.

Eén ding heb je ondertussen begrepen: trek je makkelijkste schoenen aan als je klimt en afdaalt naar de historische parels van Malta!

Filmlocaties

Samen met de ruige kustlijn vormen de historische gebouwen in Malta een geweldige filmlocatie, dat heeft Hollywood al lang begrepen. Wij zagen in Valletta een arena, compleet nagebouwd voor de opnames van Gladiator II. En ook in de serie Game of Thrones (eerste seizoen) herken je verschillende plekken op Malta, zoals deze:

• De indrukwekkende stadspoort van de middeleeuwse stad M’dina (in de aflevering waarbij Catelyn en Ser Rodrik Cassel King’s Landing binnenrijden).
• Fort Ricasoli als  Gate of the Gods in King’s Landing
• de kliffen van Mtahleb  werden het kamp van de Dothraki
• op Fort Manoel werd  Ned Stark onthoofd

De beste plaats en tijd

Bezoek je Malta voor de eerste keer, kies  dan voor een centrale overnachtingsplek nabij Valletta. Dan heb je meteen ook een goeie uitvalsbasis voor uitstappen naar de rest van het eiland (en de eilandengroep) want van daaruit vertrekken alle bussen en ook veel ferry’s.

Verwacht niet direct een idyllische omgeving: de baaien bij de historische hoofdstad zijn volgebouwd en lijken soms wat op de Belgische kust.  Sliema, St. Julian’s, St. Paul’s Bay, … de centraal gelegen stadjes en wijken lopen in elkaar over en er heerst een bruisende drukte met veel winkels, restaurants, immokantoren, appartementen en hotels. Nieuwbouw verschijnt gewoon bovenop de oude historische huizen. Aaargh!

Temperatuur

Het eiland biedt wel een uitgebreide keuze aan verblijfplaatsen. In de zomermaanden is het er bloedheet, in de winter kan je er een kacheltje gebruiken. Voor – en naseizoen kunnen heerlijk zijn. Maar evengoed krijg je in de lente weken na elkaar regen. Wind is er bovendien altijd. Stop die windjack en laagjeskleren in je koffer!

Waar zijn de bossen, bergen en rivieren?

Bossen, bergen of rivieren? Die zijn er niet op de rotsachtige Maltezer eilanden.  Of toch bijna niet. De Buskett-tuinen in de  Wied Il-Luq vallei ten zuiden van Rabat vormen het enige bosgebied in heel Malta.  Dat is nog een erfenis van de Ridders van Malta die wel een leuke jachtpartij konden smaken. Daarvoor konden ze niet anders dan eerst een bos aanplanten.

Verder is de Maltese kust niet te vergelijken met die van de Lage landen, met haar hoge kliffen tot 250 meter boven zeeniveau. Van ‘bergen’ kan je niet echt spreken maar je hebt er wel een spectaculair uitzicht op de terrasvormige, met stenen muurtjes en cactushagen omzoomde velden van het binnenland. En op  de blauwer-dan-blauwste zee natuurlijk.

En de stranden?

Dé trekpleister van Malta is de grillige kustlijn met zijn ontelbare betoverende baaien met azuurblauw water.  Verwacht echter geen uitgestrekte goudgele zandstranden.  Die zijn er bijzonder weinig en  in het toeristische hoogseizoen zit je daar dan ook met z’n allen op een kluitje. Ieder diertje zijn pleziertje. Maar de rotsachtige kust is wel ideaal voor snorkel- en duikfans.  En om per boot de fraaie rotsformaties te bewonderen.

Daarnaast is het vooral fantastisch wandelen langs de  kronkelige okergele tot kalkwitte inhammen van de kust. In de lente worden de kliffen bovendien omgetoverd tot een kleurrijke in de zeebries wiegende bloemenzee.  Aan de cactushagen in het binnenland rijpen dan al de eerste cactusvijgen. Helemaal romantisch is het om op je laatste avond in Malta bij één van de verlaten historische wachttorens de zon te zien ondergaan in de zee.

Ook leuk om te lezen:

• 6x Lekkere adressen in Malta
• Palazzo Parisio – het mini-Versailles van Malta
• São Miguel voor beginners (Azoren)
• Ijsland voor beginners: good to know
• 10 aanraders voor een eerste keer New York
• Overweldigende eerste reisindrukken in Negombo, Sri Lanka
• Eerste keer Noorwegen? Nuttige tips en weetjes!