Op bezoek in het Atomium, het wonderlijkste gebouw van Europa

Na weken van wandelingen, fietstochten en avondloopjes eindelijk nog eens een cultureel bezoek. Wat heb ik daarnaar uitgekeken! En de uitverkoren plek? Een echt Belgisch monument, het Atomium in Brussel. Op de eerste openingsdag na de corona-lockdown stonden we al te popelen. Een verslagje van ons bezoek aan het Atomium, ‘het wonderlijkste gebouw van Europa’ (dixit CNN).

Veiligheidsmaatregelen

We bestelden onze tickets braafjes online, zoals het hoort. En dat ging vlot: het scherm kleurde bijna helemaal groen van de tijdssloten die nog vrij waren. Goedkoop is een bezoek niet (16 euro), maar alla, het Atomium zit in de financiële problemen, dus laat dit onze kleine bijdrage zijn om het wonderlijke bouwsel mee te redden.

Eén keer het monument in zicht, realiseerde ik me plots dat we iets essentieels vergeten waren: onze mondmaskers. Ondertussen hebben we nochtans bijna een hele verzameling, zowel tijdelijke als permanente. Maar allemaal… thuis natuurlijk. Schoorvoetend benaderden we het personeel (in tegenstelling tot ons wél met mondmasker én smiley). Of we ergens mondmaskers konden kopen? Dat bleek geen probleem te zijn, het Atomium is compleet voorzien op vergeetachtige bezoekers. ‘Jullie krijgen er zelfs eentje gratis bij het binnengaan,” stelde de medewerker ons gerust. Owkeej!

Mondmasker aangeprutst en dan -leve de technologie- door de lichaamstemperatuurscanner. Nog even handjes onder de alcogelverdeler-met-sensor en we schoven richting lift (max. 4 personen). Joehoe!

Panorama

We vlogen tegen een snelheid van 5m per seconde direct naar de bovenste bol van het Atomium. In 1958 was dit de snelste lift ooit. En ook nu nog gaat het supersnel en zonder enig schokje. Daar kan menige moderne lift nog een voorbeeld aan nemen.

Voor je het weet, stap je dus uit de lift om Brussel vanuit de hoogste bol te bewonderen. De verrekijkers kunnen niet gebruikt worden (coronatijdperk), maar desalniettemin is het leuk om- mede dankzij het infopaneel voor onze neus – verschillende locaties zoals de koeltorens van Vilvoorde, de Japanse toren, het topje van de Koninklijke serres, het Justitiepaleis en de Basiliek van Koekelberg te herkennen. Ietwat ambitieus staat zelfs “Berlijn” aangeduid op het panorama-overzicht. Vlakbij ontdekten we zowaar nog Mini-Europa en de opvallende art deco ‘paleizen’ van Brussels Expo.

Brussels Expo aan onze voeten

De Heizel of Brussels Expo bestaat uit tentoonstellingsruimtes waarvan het oudste en meest prominente, Paleis 5, dateert uit 1936. Ik maak even een zijsprongetje omdat ik dit Paleis 5 (het Eeuwfeestpaleis) nu pas – vanuit vogelperspectief- in zijn volle glorie te zien krijg. De inplanting met de waterpartij is nog bijna exact dezelfde als bij de opening van de wereldtentoonstelling in 1936, bijna 100 jaar geleden. Maar de mooie schuine bomenrij is weg. En er zijn natuurlijk massa’s bedrijven bijgekomen. Zoals het Trademartgebouw. Vanuit de lucht gezien zijn ze niet direct een aanwinst. En zeggen dat er hier in 1958 een super-futuristisch ontwerp, ‘de Pijl’,  stond. Jammer dat er zo veel verdwenen is van de wereldtentoonstellling in ’58.

Van bollen en buizen, trappen en roltrappen

Brussel hebben we snel gezien en we nemen de lift naar beneden. Ondertussen nog even omhoog kijken door het glazen plafond… Ademloos maak ik foto’s van de koker die zich boven ons hoofd steeds verder uitstrekt. We dalen 102 meter naar beneden.

Daarna nemen we de eerste van vele trappen en roltrappen naar boven. Die bevinden zich in de buizen die de bollen (diameter: 18m) verbinden. Leuke beleving, net alsof je in een ruimteschip zit. Het design van de trappen is ook een feest voor het oog. Stijl: typisch jaren 50, met stalen spijlen, ‘zwevende’ treden en een origineel kleurenpalet van pastelblauw en felrood.

Fifties trappen: heerlijk! Ze verbinden de twee verdiepingen in deze bol.

Wonderlijkste gebouw van Europa

Het mag duidelijk zijn: ik keek zo naar de trappen en de wonderlijke fifties-wereld dat ik vergat te tellen hoeveel bollen we bezochten. Eén van de boeiendste is de bol met de expo over de plannen voor het Atomium en de bouw ervan. Ontwerper André Waterkeyn zag het Atomium als het pronkstuk van de Belgische staal- en ijzerindustrie. Het was het centrale gebouw van de wereldtentoonstelling in 1958. Het telt 9 bollen en verbeeldt de structuur van een ijzeratoom. Vreemd genoeg is het niet opgetrokken uit ijzer, maar uit aluminium (een nieuw materiaal in de fifties). De naam ‘Atomium’ is een samentrekking van ‘atoom’ en ‘aluminium’.  Bij de restauratie in 2006 werd de aluminiumbekleding vervangen door roestvrij staal. Oorspronkelijk was het de bedoeling om het Atomium na de expo af te breken. Ondertussen staat het er al meer dan 60 jaar!

Expo 58

Het Atomium werd gebouwd als eyecatcher voor de wereldtentoonstelling, de eerste na de Tweede Wereldoorlog. Wat een feest moet dit geweest zijn! Het leukst vond ik het dan ook om de sfeer van die periode in het Atomium te kunnen proeven. De oude foto’s, de grafische vormgeving van de tijdschriften, de gadgets en merchandising, de oproep naar alle Belgen ‘Leer uw talen’,… het straalt allemaal heel veel optimisme en dynamiek uit. “Le monde était jeune et beau” zei koning Boudewijn er later over.

Futuristische gebouwen en optimisme

Een bijzondere periode voor België, dat waren de 6 maanden van de wereldexpo dus zeker! De wereld-in-een-notendop in Brussel. Met het Amerikaans Theater, een Russisch en Braziliaans paviljoen,…alles samengebracht op een hectarengroot expo-terrein. Op de zwartwit-foto’s zie ik overal fonteinen, ijsjesetende bezoekers, piekfijn geklede ‘fair’ hostessen, een kabellift, en buitenissige, futuristische paviljoenen die met elkaar wedijveren in originaliteit. En ik denk aan de verhalen van mijn ouders die met de trein op uitstap gingen naar Brussel of mijn schoonouders die materialen mochten aanleveren voor de eerste moderne zelfbediening. Een oud designstoeltje in metaaldraad herinnert er nog aan.

Meer van dat

Voor mij mag dit deel van de expo beslist nog meer gedocumenteerd en uitgebreid worden. België was toen even het centrum van de wereld. En iedereen keek uit naar de andere tijden die zouden komen met nieuwe technieken en nieuwe materialen. Le Corbusier was er, Grace Kelly, Harry Belafonte, Count Basie en Duke Ellington… Atoomenergie werd niet meer gelinkt aan oorlogsdreiging (ondanks de Koude Oorlog) maar aan technische mogelijkheden en hoop. Meer over Expo 58.

Restje Breughel

Verder zien we nog een winterse Breugeltentoonstelling. Een uitvloeisel van het Breughel-jaar 2019. Beetje vreemd om de ‘Winterspelen’ te zien als het buiten 25°C is. En de link met het Atomium is wat zoek. Geef mij dan maar wat meer design uit de fifties. Maar kom, het is de eerste dag dat het Atomium open is na zijn corona-winterslaap. Dus spons erover.  En we besluiten om nog even van het mooie weer te profiteren en door het prachtige park van Ossegem tot bij één van de andere overblijfselen van Expo 58 te wandelen, het Amerikaans Theater.

Park van Ossegem en Amerikaans Theater

Ik had geen idee dat het hier in hartje Brussel nog zo groen was. Het mooie park van Ossegem is de ideale plek voor een picknick. Onder de purperen beukenbomen is het lekker koel. We wandelen nog tot aan het Amerikaans Theater waar de zendmast van de nationale televisie-omroep nog steeds staat te pronken. Het ronde gebouw maakt me nieuwsgierig, maar je kan het niet bezoeken en het oogt eerlijk gezegd wat vervallen.

Het complex staat sinds 2016 leeg. In 1958 bestond het uit drie cilindervormige gebouwen: een theater, een tentoonstellingshal en het Circarama, een bioscoop voor 360°-projecties. Het Circarama en de bovenbouw van de tentoonstellingshal werden na de wereldtentoonstelling afgebroken en de Belgische staat werd eigenaar van de rest van het gebouw.

De Ancienne Belgique heeft al jaren interesse om het historische paviljoen te kopen, maar voorlopig is er nog geen akkoord. Hopelijk komt er binnen afzienbare tijd schot in de zaak, want samen met het Atomium is dit complex nog één van de laatste getuigen van een bijzonder stukje Belgische geschiedenis. Alhoewel, de VRT toonde in 2008 waar bijvoorbeeld het voormalig Joegoslavisch paviljoen te vinden is. Misschien zijn er toch nog meer relicten van 1958 dan je op het eerste zicht zou zeggen…

Tip: Combineer een bezoek aan het Atomium met het vlakbij gelegen ADAM, het Brussels Design Museum. Of in april-mei, met een bezoek aan de fantastische Koninklijke Serres in Laken.

Ook leuk om te lezen:

• Architectuur in de velden: de Vlooybergtoren
• Binnengluren in het art nouveau-paleisje van baron Solvay
• Shopping- en designadresjes in de Dansaertwijk
• Leuke lunchadresjes in de buurt van het Sint-Katelijneplein