Niet iedereen houdt van reizen. Of althans niet van fysiek reizen. Kunstenaar Rinus Van de Velde (°1983) is zo iemand. Toch presenteert Bozar in Brussel een tentoonstelling van zijn werk in het kader van Europalia ‘Trains and Tracks’. Met de trein reist Rinus niet. Maar in zijn fantasie is hij voortdurend op weg. En hij bouwt niet alleen treinen, maar hele werelden na in zijn studio. Wij reisden naar de verrassende tentoonstelling ‘Inner Travels’ in Brussel. Met de trein. Helemaal in Europalia-stemming. Wat me opviel? En of de expo de moeite is? Dat lees je in dit bericht!
In kleur
De reusachtige houtskooltekeningen op doek van Rinus Van de Velde, met de typische onderschriften die commentaar geven of relativeren, kent iedereen ondertussen. Als Leuvenaar zie ik bijna dagelijks de visuele ode aan Henry van de Velde die Rinus voor het Tweebronnengebouw, de vroegere Stedelijke Technische School van toparchitect Van de Velde , tekende. Daarop beeldt Rinus zichzelf af in de werkkamer van de architect. Hij bouwde die na in zijn studio, ensceneerde, belichtte, maakte foto’ s en op basis daarvan ontstond dan weer de tekening van bijna 4 meter lang. Koen Sels schreef de tekst in de strook onderaan. Het lijkt wel alsof je een fragment van een stripverhaal te zien krijgt.
Licht en schaduw
Tegenover al dat zwart/wit vallen de tekeningen in kleur op in de Brusselse expo. Pastelkrijtjes, vetkrijtjes , kleurpotloden, Rinus gebruikt ze allemaal. Het lijken wel schilderijen. Vooral mooi om te zien is hoe hij speelt met het licht/donkereffect, net zoals in zijn houtskooltekeningen. Maar in deze werken gaat het dan om zachte gelen en okers, licht mint-, mos- of grasgroen, schelpwit tegenover het donker van gebrande omber, flessengroen, ultramarijnblauw en zwart. Daardoor krijgen de tekeningen diepte (in plaats van door perspectief). Omdat de tekeningen soms zo volgepropt en gevuld zijn, nodigen ze niet echt uit om erin te stappen. Mee-reizen doe je dus als toeschouwer niet altijd. Maar leuk is het wel om de sfeer op te snuiven die Van de Velde creëert of om te observeren hoe Rinus zich probeert te meten met de grote kunstenaars van deze tijd. In een caleidoscoop van kleuren, werelden en kunstvormen.
Eentje die me bijbleef is de sfeervolle pastelkrijttekening van een vader met zijn zoon bij een zomerse rivier: “It’s all about scale my son, what looks like a sea to you is a river for me. Unfortunately, I must add. Show me your miniature world.” De weelderige plantengroei, de zomerse grassen, het door de bladeren gefilterde zonlicht, het verhaal van een vader en zijn zoon. Dit wil ik wel tegen mijn muur hangen!
Reizen door de kunstgeschiedenis
Reuze-boeiend is de zaal met de gekleurde tekeningen die verwijzen naar het werk van klassieke grote namen uit de schilderkunst als Rembrandt, Manet, Monet, Munch, Hockney,… . Ook hier is de tekst weer iets wat je niet mag missen. Niet zo praktisch natuurlijk, want de tekening zie je graag op afstand, terwijl het voor de -in verhouding kleine- tekst dan weer nodig is dat je vlakbij het werk staat – soms een moeilijke oefening. Het gebeurt meer dan eens dat ik tegen andere bezoekers aan botste tijdens het achteruit- of vooruitstappen.
Heel fijn ook om de soms grappige onderschriften bij elke tekening te lezen. Vaak spreekt Van de Velde de beroemde collega rechtstreeks met de voornaam aan. Vlotweg. Wat vind je van deze vingeroefeningen van Rinus naast het werk van zijn illustere voorgangers?
Simpel is de reis door de kunstgeschiedenis alvast niet geweest, want zoals de kunstenaar schrijft in één van zijn werken: hij lag er wakker van. “And when I finally fell asleep all these great painters came by a second time”.
Decors en rekwisieten
In tegenstelling tot de grote landschapskunstenaars die met hun schilderezels naar buiten, naar de natuur trokken, baseert Van de Velde zich op foto’s van in een studio nagebouwde decors. Een aantal van de decorstukken zijn ook in de expo opgenomen en zo wordt de combinatie van tekening met driedimensionele rekwisieten/objecten een soort installatie.
Enkele tentoongestelde ‘props’ gebruikte Van de Velde ook in een bevreemdende film, ‘La Ruta Natural’ (een palindroom) die surreëel en ook wat sinister overkwam. Het bizarre verhaal van de gemaskerde hoofdfiguur, de alter-ego van Rinus, had ook iets griezeligs.
Kijkdoosverhaal in een filmdecor
Een aantal rekwisieten of decorstukken zijn in het echt te ontdekken na de filmruimte. Verrassend mooi bijvoorbeeld, alle felle koraalkleuren en het onderwaterdecor, zo weggelopen uit de wereld van de Kleine Zeemeerminj die je naar je kinderjaren leiden. Je kijkt ernaar door de televisie-kijkdoos. Ook een herinnering aan de kartonnen kijkdozen die we als kind maakten. Dat geldt ook voor de rots uit karton en hout (?) die doet denken aan die met groen mos beplakte rotsen en decors die Märklinspeelgoedtreinfans zo zorgzaam uitbouwen.
Tussendoor herken je ook de fascinatie voor machines en voor alles wat beweegt en rijdt: de nagebouwde boot, de Amerikaanse slee uit de film en heuse trein, met de typische propvolle afvalbakjes, de kauwgom op de deuren, de vergeten jas…
Of dat reizigersrugzakje in de zaal van de landschapstekeningen.
Cross-over van kunstvormen en technieken
Niet verwonderlijk dat Van de Velde in deze caleidoscopische wereld verschillende kunstvormen door elkaar gebruikt en ook inspiratie opdoet bij kunstenaars in verschillende domeinen. Resultaat? Zo is er de schattige Giverny -asbak uit keramiek waar een popperige Monet op de brug tussen de waterlelies staat. Hij lijkt wel weggelopen uit één van die cartoonfilms waarin een figuurtje uit klei de hoofdrol speelt. Daarnaast zijn er de tekeningen die verwijzen naar Monet en figureert de keramieken Monet nog eens als hoofonderwerp in een kleurenfoto. Grappige spielerijen lijken het wel.
Giverny volgens Joan Mitchell
Teken- en schilderkunst, fotografie, keramiek, film, … verrassend veel verschillende media komen in deze expo aan bod.
Humor en gruwel
Bij al die visuele weelde, lijken de teksten in het niets te verdwijnen, omdat ze in verhouding heel klein zijn, maar toch zijn ze vaak onontbeerlijk om het verhaal achter het werk te snappen. En heel vaak zijn die onderschriften ook grappig, spottend en relativerend. Naast beroemde kunstenaars worden ook Bill Gates en Elon Musk aangesproken, wordt er gespot met kunstcritici (Some art historians and lousy curators kept searching in the totally wrong direction) maar er is ook altijd zelfrelativering van Rinus zelf (I am the Armchair Voyager)
Daarnaast is er ook de gruwel van het neergestorte vliegtuig van Jozef Beuys, de keramieken ‘ziekenhuisfabriek’ waar chirurgen in een soort slagerij tussen afgehakte lichaamsdelen staan opgesteld, het rubberen masker van het alter ego en de donkerte die nooit helemaal lijkt te verdwijnen.
En altijd is er de verbeelding die stiekem opduikt bij elk wit blad. Er is geen ontsnappen aan. Zelfs als je nooit fysiek op reis gaat. Er zijn altijd de ‘Inner Travels’. – Try leaving the realm of your imagination and it will haunt you like a ghost.
Try leaving the realm of your imagination and it will haunt you like a ghost. Rinus Van de Velde
Ook leuk om te lezen:
Toch wel een heel bijzonder kunstenaar
Zeker. Intrigerend!